QUY TRÌNH KHỞI KIỆN DÂN SỰ TẠI TÒA ÁN 2025 – NGƯỜI DÂN CẦN BIẾT

Trước khi nộp đơn khởi kiện, việc xác định đúng Tòa án có thẩm quyền là bước cực kỳ quan trọng. Nếu nộp sai thẩm quyền, hồ sơ sẽ bị trả lại hoặc chuyển đi nơi khác, gây mất thời gian và chi phí. Có 3 loại thẩm quyền cần lưu ý: thẩm quyền theo loại việc, theo cấp xét xử và theo lãnh thổ.

Thẩm quyền theo loại việc

• Tranh chấp dân sự: nợ nần, hợp đồng mua bán, vay mượn tài sản, tranh chấp đất đai…

• Tranh chấp hôn nhân & gia đình: ly hôn, chia tài sản, tranh chấp nuôi con, cấp dưỡng…

• Tranh chấp lao động: đòi lương, trợ cấp, sa thải trái luật…

• Tranh chấp kinh doanh – thương mại: hợp đồng kinh tế, cổ phần, công ty…

👉 Mỗi loại tranh chấp thuộc phạm vi xét xử dân sự nhưng vẫn phải phân biệt để xác định đúng tòa thụ lý.

Thẩm quyền theo cấp xét xử

• Tòa án nhân dân cấp khu vực:

  • Thường thụ lý đa số vụ án dân sự, hôn nhân, lao động, kinh doanh thương mại thông thường.

  • Ví dụ: kiện đòi tiền vay cá nhân, ly hôn, tranh chấp hợp đồng mua bán đất bằng giấy viết tay.

• Tòa án nhân dân cấp tỉnh:

  • Giải quyết các vụ án phức tạp, có yếu tố nước ngoài hoặc vụ việc vượt thẩm quyền của Tòa án khu vực.

  • Ví dụ: tranh chấp hợp đồng với doanh nghiệp nước ngoài, ly hôn với người nước ngoài, công nhận bản án/ quyết định của tòa án nước ngoài.

Thẩm quyền theo lãnh thổ

• Nguyên tắc chung: Khởi kiện tại Tòa án nơi bị đơn cư trú hoặc có trụ sở.

  • Ví dụ: Bạn kiện người vay tiền nhưng không trả → Nộp đơn tại Tòa án huyện nơi người vay đang thường trú.

• Các trường hợp đặc biệt:

  • Tranh chấp về bất động sản (đất đai, nhà ở) → Tòa án nơi có bất động sản.

  • Các bên có thể thỏa thuận bằng văn bản để chọn Tòa án nơi nguyên đơn cư trú (áp dụng với một số tranh chấp dân sự, kinh doanh thương mại).

  • Nếu bị đơn không rõ địa chỉ → có thể khởi kiện tại nơi cư trú/tạm trú cuối cùng hoặc nơi bị đơn có tài sản.

Vì sao xác định đúng thẩm quyền lại quan trọng?

• Tránh bị trả lại đơn hoặc chuyển hồ sơ đi nơi khác, kéo dài thời gian.

• Giúp bạn tính toán án phí, lệ phí đúng ngay từ đầu.

• Có lợi trong việc thu thập chứng cứ (ví dụ: tranh chấp đất thì Tòa án nơi có đất dễ dàng phối hợp với cơ quan quản lý đất đai tại địa phương).

👉 Kinh nghiệm thực tế: Trước khi nộp đơn, bạn nên nhờ luật sư hoặc chuyên viên pháp lý rà soát hồ sơ và xác định chính xác Tòa án thụ lý để tiết kiệm thời gian và tăng khả năng hồ sơ được nhận ngay lần đầu.

Chuẩn bị hồ sơ khởi kiện

Muốn Tòa án thụ lý vụ án, nguyên đơn cần chuẩn bị hồ sơ khởi kiện đầy đủ theo đúng quy định tại Điều 189 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015. Đây là bước nền tảng quyết định hồ sơ có được Tòa án nhận ngay từ đầu hay không.

Đơn khởi kiện

• Được viết theo mẫu, phải có các nội dung cơ bản:

  • Ngày, tháng, năm làm đơn.

  • Tên Tòa án có thẩm quyền thụ lý.

  • Thông tin người khởi kiện (họ tên, địa chỉ, số CCCD/CMND, số điện thoại, email nếu có).

  • Thông tin bị đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.

  • Nội dung vụ việc, diễn biến tranh chấp.

  • Yêu cầu khởi kiện cụ thể (đòi tiền, yêu cầu ly hôn, chia tài sản…).

  • Danh mục tài liệu, chứng cứ kèm theo.

👉 Người khởi kiện phải ký tên hoặc điểm chỉ vào đơn. Nếu là cơ quan, tổ chức thì người đại diện hợp pháp ký tên và đóng dấu.

Giấy tờ tùy thân

• Bản sao chứng thực CMND/CCCD, hộ khẩu của người khởi kiện.

• Nếu có nhiều người cùng khởi kiện → nộp bản sao của từng người.

• Trường hợp ủy quyền cho người khác nộp đơn → cần giấy ủy quyền hoặc hợp đồng ủy quyền (công chứng/chứng thực).

Chứng cứ, tài liệu chứng minh yêu cầu khởi kiện

Đây là phần quan trọng nhất. Tòa án chỉ giải quyết khi có căn cứ rõ ràng. Tùy từng loại vụ án, chứng cứ có thể khác nhau:

• Tranh chấp hợp đồng/nợ nần: Hợp đồng, biên bản giao dịch, biên nhận, giấy vay tiền, sao kê ngân hàng, chứng từ chuyển khoản.

• Tranh chấp đất đai, tài sản: Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, hợp đồng chuyển nhượng, bản vẽ hiện trạng, giấy tờ mua bán.

• Ly hôn: Giấy đăng ký kết hôn, giấy khai sinh con, chứng từ chứng minh tài sản chung (nếu có).

• Tranh chấp lao động: Hợp đồng lao động, bảng lương, quyết định sa thải/đơn thôi việc.

Cách hợp pháp hóa chứng cứ điện tử

Trong thực tế, nhiều người có tin nhắn, email, hình ảnh, ghi âm nhưng không biết cách nộp thế nào để Tòa chấp nhận. Một số gợi ý:

• Tin nhắn điện thoại/Zalo/Facebook:

  • In chụp màn hình tin nhắn kèm số điện thoại hoặc tài khoản hiển thị.

  • Nên có văn bản yêu cầu nhà mạng cung cấp dữ liệu (nếu cần thiết).

  • Có thể đề nghị Tòa án/luật sư lập vi bằng qua Thừa phát lại để chứng minh nội dung.

• Email:

  • In toàn bộ nội dung email, bao gồm địa chỉ người gửi – người nhận – ngày giờ.

  • Kèm file điện tử trong USB hoặc đĩa CD để Tòa lưu hồ sơ.

• Ghi âm, ghi hình:

  • Cần kèm theo văn bản xác nhận nguồn gốc file (thiết bị, thời gian, địa điểm).

  • Để tăng tính thuyết phục, nên lập vi bằng qua Thừa phát lại.

Số lượng hồ sơ

• Tòa án yêu cầu nộp số bản hồ sơ bằng số lượng đương sự trong vụ án + 01 bản lưu tại Tòa.

  • Ví dụ: Có 2 bị đơn → nộp 3 bộ hồ sơ.

• Các bản sao chứng thực phải còn hạn sử dụng theo quy định (thường 06 tháng).

Lưu ý quan trọng

• Chứng cứ càng rõ ràng, đầy đủ thì vụ án càng dễ được giải quyết nhanh.

• Nếu thiếu chứng cứ, Tòa có thể yêu cầu bổ sung, kéo dài thời gian thụ lý.

• Nên nhờ luật sư kiểm tra hồ sơ trước khi nộp để đảm bảo không bị trả lại đơn.

👉 Kinh nghiệm: Người dân thường chỉ nộp đơn và vài tờ giấy liên quan, nhưng Tòa cần chứng cứ đầy đủ để chứng minh mối quan hệ pháp lý. Do đó, càng chuẩn bị kỹ hồ sơ thì cơ hội thắng kiện càng cao.

Nộp đơn khởi kiện

Sau khi đã chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, bước tiếp theo là nộp đơn khởi kiện đến Tòa án có thẩm quyền. Theo Điều 190 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, hiện có 3 phương thức nộp: trực tiếp tại Tòa án, gửi qua bưu điện, hoặc nộp trực tuyến.

Nộp trực tiếp tại Tòa án

• Người khởi kiện hoặc người được ủy quyền đến trực tiếp Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả của Tòa án.

• Cán bộ Tòa án sẽ kiểm tra hồ sơ và cấp giấy xác nhận đã nhận đơn.

• Trong trường hợp hồ sơ thiếu sót, cán bộ sẽ hướng dẫn bổ sung ngay.

👉 Ưu điểm: an toàn, nhanh chóng, có giấy biên nhận.
👉 Nhược điểm: phải đi lại, mất thời gian nếu Tòa án ở xa.

Gửi qua bưu điện

• Hồ sơ được gửi bằng chuyển phát bảo đảm tới đúng Tòa án có thẩm quyền.

• Người khởi kiện nên giữ lại hóa đơn, biên lai bưu điện để chứng minh đã gửi đơn đúng thời hạn.

• Sau khi nhận được, Tòa án sẽ thông báo bằng văn bản.

👉 Ưu điểm: tiết kiệm thời gian, không cần trực tiếp đến Tòa.
👉 Nhược điểm: mất 1–3 ngày (hoặc lâu hơn), không kịp sửa sai hồ sơ ngay nếu thiếu.

Nộp trực tuyến qua Cổng dịch vụ công

• Một số Tòa án hiện nay đã triển khai hệ thống nộp đơn khởi kiện trực tuyến trên Cổng dịch vụ công quốc gia.

• Người khởi kiện cần có:

  • Tài khoản dịch vụ công đã xác thực bằng chữ ký số hoặc tài khoản ngân hàng.

  • File scan đơn khởi kiện và chứng cứ để tải lên hệ thống.

• Sau khi nộp thành công, hệ thống sẽ cấp mã hồ sơ điện tử để theo dõi tiến trình.

👉 Ưu điểm: nhanh, tiện lợi, có thể theo dõi trực tuyến.
👉 Nhược điểm: chưa áp dụng đồng bộ trên toàn quốc, cần kỹ năng sử dụng công nghệ.

Cách lấy giấy xác nhận đã nộp đơn

• Nộp trực tiếp: Tòa án cấp ngay biên nhận hồ sơ.

• Gửi qua bưu điện: giữ lại biên lai chuyển phát và liên hệ Tòa để xác nhận sau khi hồ sơ đến nơi.

• Nộp trực tuyến: nhận biên nhận điện tử qua email hoặc tài khoản dịch vụ công.

Lưu ý quan trọng

• Nếu nộp đơn sát thời hiệu khởi kiện (ví dụ 03 năm với tranh chấp hợp đồng), nên ưu tiên nộp trực tiếp hoặc qua bưu điện bảo đảm để có chứng cứ rõ ràng về ngày gửi.

• Nên chuẩn bị ít nhất 02 bộ hồ sơ: 01 bộ nộp Tòa án, 01 bộ lưu tại nhà.

• Khi nộp, nên kèm danh mục tài liệu để tránh thất lạc giấy tờ.

👉 Kinh nghiệm: Nếu vụ án phức tạp (như tranh chấp đất đai, hợp đồng nhiều bên), bạn nên nộp trực tiếp tại Tòa án để được hướng dẫn chi tiết, đồng thời có biên nhận hồ sơ ngay.