Xử lý hàng giả, hàng nhái, xâm phạm nhãn hiệu theo quy định pháp luật năm 2025

Mở đầu

Trong những năm gần đây, tình trạng hàng giả, hàng nhái và hành vi xâm phạm nhãn hiệu ngày càng gia tăng tại Việt Nam, gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Từ quần áo, mỹ phẩm, thực phẩm, thuốc chữa bệnh cho đến các sản phẩm công nghệ cao, hàng giả xuất hiện tràn lan, đe dọa trực tiếp đến sức khỏe, quyền lợi người tiêu dùng và làm suy giảm uy tín của doanh nghiệp chân chính.

Không chỉ dừng lại ở thiệt hại cá nhân hay doanh nghiệp, hàng giả và hàng nhái còn tác động tiêu cực đến nền kinh tế quốc gia: gây thất thu ngân sách, tạo môi trường cạnh tranh không lành mạnh và làm giảm niềm tin vào thị trường.

Để giải quyết vấn đề này, pháp luật Việt Nam đã có những quy định chặt chẽ về xử lý hành vi sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng nhái cũng như xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, đặc biệt là quyền đối với nhãn hiệu. Tuy nhiên, hiệu quả thực tiễn chỉ đạt được khi có sự phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Bài viết sẽ phân tích khái niệm, quy định pháp luật, quy trình xử lý và các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả đấu tranh với hàng giả, hàng nhái và hành vi xâm phạm nhãn hiệu.

1. Khái niệm hàng giả, hàng nhái và xâm phạm nhãn hiệu

Để xử lý hiệu quả tình trạng hàng giả, hàng nhái và hành vi xâm phạm nhãn hiệu, trước hết cần hiểu rõ các khái niệm pháp lý cũng như đặc điểm nhận diện. Đây là cơ sở quan trọng giúp cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người tiêu dùng có thể phân biệt và áp dụng đúng quy định khi phát hiện vi phạm.

1.1. Hàng giả là gì?

Theo Nghị định 98/2020/NĐ-CP, hàng giả bao gồm nhiều dạng khác nhau, chẳng hạn:

• Hàng giả về giá trị, công dụng: sản phẩm không có giá trị sử dụng hoặc công dụng như hàng thật.

• Hàng giả nhãn mác: sản phẩm gắn nhãn, bao bì trùng hoặc gây nhầm lẫn với nhãn hiệu, chỉ dẫn thương mại của hàng hóa thật.

• Hàng giả chất lượng, thành phần: có thành phần, chất lượng không đúng như công bố.

• Hàng giả về nguồn gốc, xuất xứ: sản phẩm bị ghi sai nơi sản xuất, đóng gói hoặc lắp ráp.

Như vậy, hàng giả là hành vi gian dối nhằm đánh lừa người tiêu dùng, vừa xâm phạm quyền lợi của doanh nghiệp sản xuất chính thống, vừa tiềm ẩn nguy cơ gây hại cho sức khỏe và an toàn cộng đồng.

1.2. Hàng nhái và hàng kém chất lượng

Khác với hàng giả, hàng nhái là sản phẩm không được làm giả hoàn toàn, nhưng được sản xuất với kiểu dáng, mẫu mã, bao bì… tương tự hàng chính hãng, khiến người tiêu dùng dễ nhầm lẫn. Ví dụ: một đôi giày mang logo hoặc thiết kế gần giống thương hiệu nổi tiếng nhưng không phải hàng thật.

Trong khi đó, hàng kém chất lượng là sản phẩm không đạt tiêu chuẩn đã đăng ký, công bố hoặc không bảo đảm an toàn sử dụng. Dù không trực tiếp giả mạo thương hiệu, nhưng hàng kém chất lượng vẫn gây thiệt hại nghiêm trọng cho người tiêu dùng và vi phạm quy định pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

1.3. Xâm phạm nhãn hiệu

Theo Luật Sở hữu trí tuệ 2022, nhãn hiệu là dấu hiệu dùng để phân biệt hàng hóa, dịch vụ của các tổ chức, cá nhân. Khi một chủ thể sử dụng trái phép nhãn hiệu đã được bảo hộ, hành vi đó được coi là xâm phạm quyền đối với nhãn hiệu.

Một số hành vi xâm phạm phổ biến:

• Sử dụng nhãn hiệu trùng hoặc tương tự gây nhầm lẫn với nhãn hiệu đã đăng ký.

• Gắn nhãn hiệu của người khác lên hàng hóa, bao bì, phương tiện kinh doanh.

• Nhập khẩu, buôn bán sản phẩm mang nhãn hiệu giả mạo.

• Lợi dụng uy tín nhãn hiệu nổi tiếng để quảng cáo, kinh doanh.

1.4. Đặc điểm pháp lý chung

Điểm chung của hàng giả, hàng nhái và hành vi xâm phạm nhãn hiệu là:

• Đều mang tính gian dối, trái pháp luật, gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng.

• Xâm phạm nghiêm trọng đến quyền và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp.

• Gây ra hậu quả lớn về kinh tế, xã hội và sức khỏe cộng đồng.

• Đều bị xử lý nghiêm khắc theo nhiều chế tài khác nhau: hành chính, dân sự, thậm chí hình sự.

Sáng chế, giải pháp hữu ích và thủ tục bảo hộ 2025

2. Quy định pháp luật về xử lý hàng giả, hàng nhái, xâm phạm nhãn hiệu

Pháp luật Việt Nam có hệ thống quy định khá đầy đủ nhằm xử lý các hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng nhái cũng như xâm phạm nhãn hiệu. Các biện pháp được áp dụng linh hoạt, từ hành chính, dân sự cho đến hình sự, tùy theo tính chất và mức độ vi phạm.

2.1. Căn cứ pháp lý chính

Một số văn bản pháp luật quan trọng điều chỉnh vấn đề này bao gồm:

• Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2009, 2019, 2022).

• Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017).

• Luật Thương mại 2005.

• Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012 (sửa đổi, bổ sung 2020).

• Nghị định 98/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm.

• Các thông tư, hướng dẫn của Bộ Công Thương, Bộ Khoa học & Công nghệ, Tổng cục Quản lý thị trường, Hải quan…

2.2. Biện pháp xử lý hành chính

Theo Nghị định 98/2020/NĐ-CP, các hành vi sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng nhái, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ có thể bị xử phạt hành chính với mức phạt khá nặng.

• Phạt tiền: cá nhân vi phạm có thể bị phạt đến 100 triệu đồng, tổ chức vi phạm lên tới 200 triệu đồng.

• Tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm: hàng giả, hàng nhái sẽ bị tịch thu, tiêu hủy.

• Đình chỉ hoạt động: doanh nghiệp vi phạm có thể bị tước quyền kinh doanh trong thời hạn nhất định.

• Buộc thay đổi thông tin: nếu hành vi vi phạm liên quan đến nhãn mác, bao bì, phải buộc thay đổi hoặc loại bỏ yếu tố vi phạm.

Biện pháp hành chính thường được áp dụng trong các trường hợp vi phạm lần đầu, quy mô nhỏ hoặc chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm hình sự.

2.3. Biện pháp dân sự

Theo Điều 202 Luật Sở hữu trí tuệ 2022, chủ sở hữu nhãn hiệu có quyền yêu cầu Tòa án áp dụng các biện pháp dân sự đối với hành vi xâm phạm, bao gồm:

• Buộc chấm dứt hành vi xâm phạm.

• Buộc xin lỗi, cải chính công khai.

• Buộc bồi thường thiệt hại (bao gồm tổn thất vật chất và tinh thần).

• Buộc tiêu hủy, phân phối hoặc loại bỏ yếu tố vi phạm trên sản phẩm.

Biện pháp dân sự nhằm khôi phục quyền và lợi ích hợp pháp cho chủ thể bị xâm phạm, đồng thời tạo tính răn đe đối với các cá nhân, tổ chức khác.

2.4. Biện pháp hình sự

Đối với hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả hoặc xâm phạm nhãn hiệu ở mức độ nghiêm trọng, pháp luật có chế tài hình sự rất nặng.

• Điều 192 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017): Tội sản xuất, buôn bán hàng giả, mức phạt tù từ 1 năm đến 15 năm, tùy tính chất, quy mô, giá trị hàng giả.

• Điều 213 BLHS: Tội xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp, mức phạt tù đến 3 năm hoặc phạt tiền đến 1 tỷ đồng.

• Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị cấm kinh doanh, cấm đảm nhiệm chức vụ hoặc tịch thu toàn bộ tang vật, phương tiện.

Chế tài hình sự nhằm xử lý triệt để các đối tượng có hành vi nguy hiểm, mang tính tổ chức, tái phạm hoặc gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng cho xã hội.

2.5. Biện pháp kiểm soát chuyên ngành

Bên cạnh chế tài nêu trên, pháp luật còn có nhiều quy định về kiểm soát hàng hóa nhằm phòng ngừa và ngăn chặn hàng giả, hàng nhái:

• Hải quan: kiểm tra hàng hóa xuất nhập khẩu, ngăn chặn hàng giả xâm nhập thị trường.

• Quản lý thị trường: kiểm tra các cơ sở sản xuất, kinh doanh.

• Thanh tra chuyên ngành: Bộ Khoa học & Công nghệ, Bộ Công Thương, Bộ Y tế… có quyền xử lý trong phạm vi quản lý.

Như vậy, hệ thống pháp luật Việt Nam đã thiết lập nhiều công cụ pháp lý nhằm ngăn chặn, xử lý hàng giả, hàng nhái, xâm phạm nhãn hiệu. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là thực thi pháp luật cần được tăng cường để đạt hiệu quả cao hơn.

3. Quy trình xử lý hành vi xâm phạm nhãn hiệu, hàng giả, hàng nhái

Việc xử lý hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng nhái, xâm phạm nhãn hiệu cần tiến hành theo một quy trình pháp lý nhất định. Quy trình này nhằm đảm bảo quyền lợi của chủ thể bị xâm phạm, đồng thời giúp cơ quan chức năng có căn cứ rõ ràng để áp dụng biện pháp chế tài phù hợp.

3.1. Phát hiện hành vi vi phạm

Hành vi xâm phạm nhãn hiệu hoặc sản xuất hàng giả có thể được phát hiện thông qua:

• Chủ sở hữu quyền sở hữu trí tuệ tự kiểm tra, giám sát trên thị trường.

• Cơ quan quản lý nhà nước: Quản lý thị trường, Công an kinh tế, Hải quan, Thanh tra Bộ Khoa học & Công nghệ…

• Người tiêu dùng, báo chí, tổ chức xã hội: phản ánh, tố giác khi phát hiện hàng hóa có dấu hiệu giả mạo, nhái nhãn hiệu.

Việc phát hiện ban đầu là bước quan trọng, tạo căn cứ để tiến hành xử lý theo quy định pháp luật.

3.2. Thu thập và xác minh chứng cứ

Để xử lý hành vi vi phạm, cần tiến hành xác minh nguồn gốc, tính chất của hàng hóa. Một số hoạt động thường được áp dụng:

• Lấy mẫu hàng hóa để kiểm nghiệm, giám định.

• Đối chiếu sản phẩm với đăng ký nhãn hiệu, kiểu dáng, sáng chế… để xác định yếu tố xâm phạm.

• Xác định chủ thể vi phạm: cá nhân, hộ kinh doanh, doanh nghiệp, tổ chức.

• Thu thập tài liệu, hợp đồng, hóa đơn, chứng từ liên quan đến quá trình sản xuất, phân phối hàng hóa.

Kết quả giám định, xác minh chứng cứ là cơ sở pháp lý quan trọng để áp dụng biện pháp xử lý.

3.3. Nộp đơn yêu cầu xử lý vi phạm

Chủ sở hữu quyền sở hữu trí tuệ hoặc người tiêu dùng bị thiệt hại có thể nộp đơn đến cơ quan có thẩm quyền như:

• Thanh tra Bộ Khoa học & Công nghệ.

• Cục Quản lý thị trường.

• Công an kinh tế.

• Tòa án (nếu lựa chọn khởi kiện dân sự).

Đơn yêu cầu cần có: thông tin người nộp đơn, hành vi vi phạm, bằng chứng kèm theo, yêu cầu xử lý (hành chính, dân sự, hình sự).

3.4. Cơ quan có thẩm quyền tiến hành xử lý

Tùy theo tính chất vụ việc, cơ quan chức năng sẽ tiến hành các bước sau:

• Đối với vi phạm hành chính: Lập biên bản vi phạm, ra quyết định xử phạt (phạt tiền, tịch thu, tiêu hủy, đình chỉ kinh doanh).

• Đối với vi phạm dân sự: Tòa án thụ lý vụ kiện, tiến hành xét xử và ra bản án buộc bồi thường thiệt hại, xin lỗi công khai, chấm dứt hành vi vi phạm.

• Đối với vi phạm hình sự: Cơ quan điều tra khởi tố vụ án, khởi tố bị can; Viện kiểm sát truy tố; Tòa án xét xử và áp dụng hình phạt tù, phạt tiền, tịch thu tài sản.

3.5. Thực thi quyết định xử lý

Sau khi có quyết định xử lý, cơ quan chức năng sẽ giám sát việc thực thi:

• Hàng giả, hàng nhái bị tịch thu sẽ được tiêu hủy theo quy định.

• Người vi phạm phải nộp phạt tiền, bồi thường thiệt hại hoặc chấp hành án phạt tù.

• Cơ quan quản lý tiếp tục theo dõi để tránh tái phạm.

4. Giải pháp nâng cao hiệu quả phòng chống hàng giả, hàng nhái, xâm phạm nhãn hiệu

Để xử lý và ngăn chặn triệt để tình trạng hàng giả, hàng nhái, xâm phạm nhãn hiệu, cần có sự phối hợp đồng bộ từ Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Trước hết, cơ quan quản lý nhà nước cần tăng cường kiểm tra, thanh tra, đặc biệt tại các kênh thương mại điện tử – nơi hàng giả, hàng nhái bùng phát mạnh mẽ. Đồng thời, hệ thống pháp luật cần tiếp tục được hoàn thiện, quy định chế tài nghiêm khắc, đủ sức răn đe.

Đối với doanh nghiệp, cần chủ động đăng ký bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, áp dụng các giải pháp công nghệ chống giả như mã QR, tem điện tử. Bên cạnh đó, việc phối hợp với lực lượng chức năng để kịp thời phát hiện và xử lý vi phạm cũng là yếu tố quan trọng.

Về phía người tiêu dùng, cần nâng cao ý thức, lựa chọn sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, báo cáo cơ quan chức năng khi phát hiện hàng hóa nghi ngờ giả mạo.

Chỉ khi cả ba chủ thể cùng chung tay, công tác phòng chống hàng giả, hàng nhái và bảo vệ nhãn hiệu mới thực sự đạt hiệu quả bền vững.

Xử lý vi phạm quyền sở hữu trí tuệ và 4 tranh chấp liên quan

---

Kết luận

Hàng giả, hàng nhái và hành vi xâm phạm nhãn hiệu không chỉ gây thiệt hại kinh tế cho doanh nghiệp mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi và sức khỏe người tiêu dùng. Việc xử lý nghiêm minh, kết hợp với các giải pháp phòng ngừa chủ động sẽ góp phần xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh, bảo đảm công bằng và thúc đẩy phát triển bền vững.

Thông tin liên hệ:

Văn phòng Luật sư Châu Đốc – Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh
📍 Địa chỉ: 92/49/7/20 Nguyễn Thị Chạy, khu phố Chiêu Liêu, Phường Dĩ An, Thành phố Hồ Chí Minh.
📞 Điện thoại: 0987 79 16 32
✉️ Email: luattamduc.law@gmail.com
🌐 Website: luattamduc.vn
📘 Facebook: Luật sư Dân sự
🎵 TikTok: @luatsutuvantphcm
📍 Google Maps: Xem bản đồ
🕐 Thời gian làm việc: Thứ 2 – Thứ 7 (8:00 – 17:00)