⚖️ Giải quyết tranh chấp thương mại bằng hòa giải – xu hướng 2025 

---

🌸 Giới thiệu: Hòa giải thương mại – bước tiến mới trong văn hóa pháp lý doanh nghiệp thời kỳ hội nhập

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam hội nhập ngày càng sâu rộng với thế giới, hoạt động thương mại giữa các doanh nghiệp không ngừng mở rộng cả về quy mô và tính chất phức tạp. Song song với đó, tranh chấp thương mại cũng xuất hiện ngày càng nhiều, xuất phát từ các nguyên nhân như vi phạm hợp đồng, chậm thanh toán, sai sót trong giao hàng, hay vi phạm quyền sở hữu trí tuệ…

Trước đây, doanh nghiệp thường lựa chọn Tòa án hoặc Trọng tài thương mại để giải quyết tranh chấp. Tuy nhiên, hai phương thức này có hạn chế là tốn thời gian, chi phí lớn và có thể làm rạn nứt quan hệ hợp tác giữa các bên. Trong bối cảnh đó, hòa giải thương mại (Commercial Mediation) nổi lên như một xu hướng tất yếu và văn minh – phù hợp với yêu cầu phát triển bền vững của nền kinh tế hiện đại.

Bước sang năm 2025, khi chuyển đổi số và thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ, xu hướng giải quyết tranh chấp thông qua hòa giải thương mại – đặc biệt là hòa giải trực tuyến (Online Mediation) – đang trở thành lựa chọn tối ưu của nhiều doanh nghiệp Việt Nam và quốc tế.

Không chỉ giúp tiết kiệm chi phí, thời gian, phương thức này còn mang lại môi trường giải quyết linh hoạt, thân thiện và bảo mật, góp phần xây dựng văn hóa thương lượng, hợp tác và tôn trọng lẫn nhau trong kinh doanh.

---

⚖️ Phần 1. Cơ sở pháp lý và khái niệm về hòa giải thương mại tại Việt Nam

🔹 1.1. Cơ sở pháp lý về hòa giải thương mại

Hòa giải thương mại là một phương thức giải quyết tranh chấp thay thế (ADR – Alternative Dispute Resolution), được pháp luật Việt Nam công nhận và khuyến khích áp dụng.

Cơ sở pháp lý của hòa giải thương mại hiện nay được quy định trong nhiều văn bản quan trọng, bao gồm:

• Luật Thương mại năm 2005 – quy định nguyên tắc tự do, tự nguyện trong thương lượng và hòa giải giữa các bên kinh doanh;

• Nghị định số 22/2017/NĐ-CP của Chính phủ về hòa giải thương mại – văn bản pháp lý chuyên biệt, hướng dẫn cụ thể về điều kiện, trình tự, thủ tục hòa giải thương mại;

• Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015 – công nhận kết quả hòa giải thành ngoài Tòa án có thể được Tòa án xem xét ra quyết định công nhận, giúp thỏa thuận có giá trị pháp lý tương đương bản án;

• Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án năm 2020 – mở rộng phạm vi áp dụng hòa giải trong hệ thống Tòa án nhân dân;

• Cùng các điều ước quốc tế và hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam là thành viên, khuyến khích sử dụng cơ chế hòa giải như một công cụ giảm tải tranh chấp quốc tế.

Như vậy, Việt Nam đang ngày càng hoàn thiện khung pháp lý để thúc đẩy hòa giải thương mại trở thành một phần tất yếu trong môi trường pháp lý kinh doanh hiện đại, phù hợp với xu thế quốc tế.

---

🔹 1.2. Khái niệm và bản chất của hòa giải thương mại

Theo Điều 3 Nghị định 22/2017/NĐ-CP, “Hòa giải thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp do các bên tự nguyện thỏa thuận, có sự hỗ trợ của hòa giải viên thương mại nhằm giúp các bên đạt được thỏa thuận giải quyết tranh chấp.”

Hiểu một cách đơn giản, hòa giải thương mại là quá trình:

• Các bên có tranh chấp trong hoạt động thương mại;

• Tự nguyện ngồi lại cùng nhau;

• Với sự hỗ trợ trung lập của một hòa giải viên chuyên nghiệp;

• Để tìm ra giải pháp thỏa thuận “đôi bên cùng có lợi” (win – win) mà không cần đến phán quyết cưỡng chế của Tòa án hay Trọng tài.

Bản chất của hòa giải thương mại là tôn trọng ý chí, bảo đảm tự do thỏa thuận và duy trì mối quan hệ hợp tác giữa các bên.
Khác với tố tụng, hòa giải không nhằm xác định đúng – sai tuyệt đối, mà hướng đến giải pháp dung hòa lợi ích, tạo cơ hội cho các bên tiếp tục hợp tác trong tương lai.

---

🔹 1.3. Chủ thể tham gia hòa giải thương mại

• Các bên tranh chấp: Thường là doanh nghiệp, tổ chức kinh doanh, hộ kinh doanh hoặc cá nhân có hoạt động thương mại.

• Hòa giải viên thương mại: Là người trung lập, có kiến thức pháp lý và kỹ năng đàm phán, được đăng ký tại Bộ Tư pháp hoặc trung tâm hòa giải thương mại.

• Trung tâm hòa giải thương mại: Tổ chức được Bộ Tư pháp cấp phép hoạt động, ví dụ:

  • Trung tâm Hòa giải thương mại Việt Nam (VMC – thuộc VIAC);

  • Trung tâm Hòa giải thương mại quốc tế Việt Nam (VICMC);

  • Các trung tâm thuộc VCCI hoặc các hiệp hội thương mại.

---

🔹 1.4. Vai trò của hòa giải thương mại trong nền kinh tế 2025

Hòa giải thương mại không chỉ là một phương thức giải quyết tranh chấp, mà còn là một công cụ pháp lý hỗ trợ phát triển kinh tế bền vững, cụ thể:

• Giảm tải cho hệ thống Tòa án với hàng chục nghìn vụ án thương mại mỗi năm;

• Tiết kiệm chi phí, thời gian cho doanh nghiệp;

• Bảo vệ uy tín, hình ảnh doanh nghiệp, tránh ảnh hưởng tiêu cực từ các vụ kiện công khai;

• Tăng tính chủ động và tự chịu trách nhiệm của các bên trong việc giải quyết mâu thuẫn;

• Tạo môi trường kinh doanh minh bạch, thân thiện và chuyên nghiệp – nền tảng quan trọng của hội nhập quốc tế.

---

⚖️ Phần 2. Quy trình hòa giải thương mại và ưu điểm vượt trội của phương thức này trong năm 2025

---

🔹 2.1. Quy trình hòa giải thương mại theo quy định pháp luật hiện hành

Theo Nghị định số 22/2017/NĐ-CP, quá trình hòa giải thương mại được tổ chức theo các bước cơ bản dưới đây. Tuy nhiên, trên thực tế, doanh nghiệp có thể linh hoạt điều chỉnh trình tự phù hợp với tính chất và mức độ phức tạp của tranh chấp.

---

🔸 Bước 1: Thỏa thuận hòa giải

Hòa giải chỉ được tiến hành khi các bên có sự đồng ý, tự nguyện tham gia.
Các bên có thể:

• Thỏa thuận hòa giải trước khi tranh chấp xảy ra (ghi trong hợp đồng thương mại);

• Hoặc thỏa thuận sau khi tranh chấp phát sinh.

Thỏa thuận này thường nêu rõ:

• Tên hòa giải viên hoặc trung tâm hòa giải thương mại;

• Quy trình hòa giải, ngôn ngữ sử dụng;

• Địa điểm, thời gian tiến hành;

• Trách nhiệm chi trả chi phí hòa giải.

📌 Trong năm 2025, nhiều doanh nghiệp đã chủ động tích hợp điều khoản hòa giải thương mại vào hợp đồng như một “bộ lọc” trước khi kiện ra trọng tài hoặc Tòa án.

---

🔸 Bước 2: Lựa chọn hòa giải viên thương mại

Các bên có thể tự thỏa thuận chọn hòa giải viên, hoặc đề nghị trung tâm hòa giải thương mại chỉ định.
Hòa giải viên phải là người:

• Trung lập, độc lập, khách quan;

• Có kiến thức chuyên sâu về pháp luật, kinh doanh và kỹ năng đàm phán;

• Không có quyền lợi hoặc mâu thuẫn lợi ích trong vụ việc.

Hiện nay, Việt Nam có các trung tâm uy tín như:

• Trung tâm Hòa giải thương mại Việt Nam (VMC) – thuộc VIAC;

• Trung tâm Hòa giải thương mại quốc tế Việt Nam (VICMC);

• Trung tâm Hòa giải của VCCI và các trung tâm khu vực khác.

---

🔸 Bước 3: Chuẩn bị và tổ chức phiên hòa giải

Hòa giải viên tiến hành:

• Nghiên cứu hồ sơ tranh chấp;

• Trao đổi sơ bộ với từng bên để nắm rõ quan điểm, mong muốn;

• Sắp xếp thời gian, địa điểm hòa giải (trực tiếp hoặc trực tuyến).

Tại buổi hòa giải, các bên trình bày quan điểm, yêu cầu, bằng chứng và lắng nghe ý kiến của nhau.
Hòa giải viên có vai trò dẫn dắt, gợi mở và định hướng giúp các bên tìm được tiếng nói chung thay vì phân định thắng – thua.

Trong xu hướng 2025, hòa giải trực tuyến (Online Mediation) ngày càng phổ biến, giúp tiết kiệm chi phí di chuyển và rút ngắn thời gian xử lý, đặc biệt trong các tranh chấp thương mại xuyên biên giới.

---

🔸 Bước 4: Lập biên bản hòa giải thành

Khi các bên đạt được thỏa thuận, hòa giải viên lập biên bản hòa giải thành, trong đó ghi rõ:

• Nội dung thỏa thuận;

• Quyền và nghĩa vụ của mỗi bên;

• Cam kết thực hiện;

• Chữ ký của các bên và hòa giải viên.

Biên bản hòa giải thành có giá trị ràng buộc về mặt đạo đức và pháp lý.
Nếu các bên muốn tăng tính cưỡng chế, họ có thể yêu cầu Tòa án công nhận kết quả hòa giải thành theo quy định tại Điều 416 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015. Khi được công nhận, biên bản này có hiệu lực thi hành như bản án của Tòa án.

---

🔸 Bước 5: Thi hành kết quả hòa giải

Sau khi hòa giải thành công, các bên tự nguyện thi hành theo nội dung đã cam kết.
Trường hợp một bên không tự nguyện thực hiện, bên còn lại có quyền:

• Yêu cầu Tòa án công nhận kết quả hòa giải thành để cưỡng chế thi hành;

• Hoặc lựa chọn trọng tài hoặc Tòa án để tiếp tục yêu cầu giải quyết tranh chấp (nếu hòa giải không thành).

---

🔹 2.2. Ưu điểm nổi bật của hòa giải thương mại – vì sao trở thành xu hướng 2025

✅ 1. Tiết kiệm chi phí và thời gian cho doanh nghiệp

Hòa giải thường chỉ kéo dài vài ngày hoặc vài tuần, trong khi một vụ kiện tại Tòa án có thể kéo dài hàng tháng, thậm chí hàng năm.
Chi phí hòa giải cũng thấp hơn rất nhiều so với án phí, phí trọng tài và chi phí thuê luật sư.

---

✅ 2. Giữ kín bí mật kinh doanh và bảo vệ uy tín doanh nghiệp

Không giống như Tòa án (các phiên xử công khai), hòa giải được thực hiện trong môi trường kín đáo, giúp doanh nghiệp giữ hình ảnh và uy tín thương hiệu, tránh ảnh hưởng đến quan hệ đối tác và khách hàng.

---

✅ 3. Giữ gìn mối quan hệ hợp tác

Mục tiêu của hòa giải không phải là “thắng – thua”, mà là tìm ra giải pháp đôi bên cùng có lợi (win – win).
Nhờ đó, các bên vẫn có thể tiếp tục hợp tác trong tương lai, đặc biệt quan trọng với các doanh nghiệp có quan hệ kinh doanh lâu dài hoặc chuỗi cung ứng.

---

✅ 4. Linh hoạt và thân thiện

Các bên có thể tự thỏa thuận về:

• Thời gian, địa điểm hòa giải;

• Quy trình, ngôn ngữ sử dụng;

• Lựa chọn hòa giải viên theo chuyên ngành (tài chính, xây dựng, logistics…).

Điều này tạo ra sự chủ động và thoải mái hơn nhiều so với thủ tục cứng nhắc tại Tòa án.

---

✅ 5. Phù hợp với xu thế chuyển đổi số và hội nhập quốc tế

Năm 2025 đánh dấu bước phát triển mạnh của nền tảng hòa giải trực tuyến, giúp doanh nghiệp ở các quốc gia khác nhau có thể tham gia hòa giải dễ dàng thông qua nền tảng số được bảo mật cao.
Điều này đặc biệt hữu ích trong tranh chấp thương mại điện tử, xuất nhập khẩu, logistics quốc tế…

---

✅ 6. Được pháp luật bảo hộ và công nhận hiệu lực

Kết quả hòa giải thành có thể được Tòa án công nhận theo quy định pháp luật.
Điều này giúp tăng tính ràng buộc và khả năng thi hành, đồng thời đảm bảo tính pháp lý vững chắc cho thỏa thuận đạt được.

---

🔹 2.3. Thực tiễn áp dụng hòa giải thương mại tại Việt Nam

Theo số liệu của Trung tâm Hòa giải thương mại Việt Nam (VMC) và VICMC, trong giai đoạn 2020–2024, tỷ lệ hòa giải thành đạt trung bình từ 60–70% – một con số rất khả quan so với các vụ kiện thương mại truyền thống.

Năm 2025, với việc triển khai nền tảng hòa giải thương mại trực tuyến, tỷ lệ giải quyết thành công dự kiến còn cao hơn, nhờ vào tính linh hoạt, minh bạch và thân thiện với doanh nghiệp số.

Nhiều doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực logistics, xây dựng, thương mại điện tử, và dịch vụ tài chính đã chọn hòa giải là bước trung gian bắt buộc trước khi khởi kiện, thể hiện sự chuyên nghiệp và hiện đại trong quản trị pháp lý nội bộ.

---

🕊️ 3. Bản chất và đặc điểm của hòa giải thương mại

Hòa giải thương mại là quá trình các bên tranh chấp tự nguyện tham gia để cùng nhau giải quyết bất đồng thông qua sự hỗ trợ của hòa giải viên thương mại – người trung lập, có chuyên môn, được đào tạo bài bản về pháp luật và kỹ năng thương lượng.

🔹 Đặc điểm nổi bật:

• Tự nguyện: Các bên hoàn toàn chủ động trong việc tham gia, rút lui hoặc đồng ý với kết quả hòa giải.

• Bảo mật: Toàn bộ thông tin, tài liệu trong quá trình hòa giải đều được giữ kín.

• Nhanh chóng – tiết kiệm: Thời gian giải quyết thường chỉ kéo dài từ vài ngày đến vài tuần.

• Linh hoạt: Các bên có thể thỏa thuận về địa điểm, thời gian, hòa giải viên, quy trình…

• Giữ gìn quan hệ kinh doanh: Không tạo ra “đối đầu pháp lý” như tại Tòa án, giúp doanh nghiệp duy trì hợp tác.

---

📈 4. Quy trình hòa giải thương mại

Quy trình hòa giải được quy định chi tiết tại Nghị định 22/2017/NĐ-CP, gồm 5 bước cơ bản:

🔸 Bước 1: Thỏa thuận hòa giải

Các bên thống nhất lựa chọn hòa giải viên, trung tâm hòa giải và ký thỏa thuận hòa giải thương mại.

🔸 Bước 2: Chuẩn bị hòa giải

Hòa giải viên tiếp nhận hồ sơ, nghiên cứu nội dung tranh chấp và tổ chức buổi hòa giải theo lịch hẹn.

🔸 Bước 3: Tiến hành hòa giải

Các bên trình bày ý kiến, quan điểm; hòa giải viên hướng dẫn, giúp các bên tìm ra giải pháp thỏa thuận phù hợp.

🔸 Bước 4: Lập biên bản hòa giải thành

Nếu đạt được thống nhất, hòa giải viên lập biên bản hòa giải thành, có chữ ký của các bên và hòa giải viên.

🔸 Bước 5: Công nhận kết quả hòa giải thành tại Tòa án

Các bên có thể yêu cầu Tòa án công nhận kết quả hòa giải thành, giúp thỏa thuận có giá trị thi hành như bản án, quyết định của Tòa.

---

💡 5. Ưu điểm của hòa giải thương mại – lý do trở thành xu hướng 2025

✅ Tiết kiệm chi phí và thời gian

So với kiện tụng kéo dài, hòa giải giúp tiết kiệm đáng kể chi phí, nhân lực và thời gian, đặc biệt phù hợp với doanh nghiệp vừa và nhỏ.

✅ Giữ kín bí mật kinh doanh

Quá trình hòa giải không công khai, giúp doanh nghiệp bảo vệ uy tín và thông tin nội bộ.

✅ Giữ gìn quan hệ hợp tác

Khác với tranh tụng, hòa giải hướng đến “cùng thắng” (win-win) – các bên đều đạt được lợi ích nhất định, không đối đầu gay gắt.

✅ Tính linh hoạt cao

Doanh nghiệp có thể lựa chọn hòa giải viên, trung tâm hòa giải, quy tắc và địa điểm phù hợp.

✅ Tăng tính tự chủ và trách nhiệm

Các bên tự quyết định kết quả cuối cùng, từ đó cam kết tuân thủ cao hơn so với phán quyết cưỡng chế.

---

🌍 6. Hòa giải thương mại – xu hướng tất yếu của năm 2025

Bước sang năm 2025, Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển đổi số trong lĩnh vực pháp lý, trong đó có nền tảng hòa giải thương mại trực tuyến (online mediation).
Các Trung tâm hòa giải thương mại ngày càng phát triển, tiêu biểu như:

• Trung tâm Hòa giải thương mại Việt Nam (VMC);

• Trung tâm Hòa giải thương mại quốc tế Việt Nam (VICMC);

• Các trung tâm hòa giải của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI).

Sự kết hợp giữa công nghệ – pháp lý – nhân sự chuyên nghiệp hứa hẹn biến hòa giải thương mại trở thành công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp giải quyết tranh chấp hiệu quả, bền vững và văn minh trong thời đại hội nhập.

---

📚 7. Kết luận

Giải quyết tranh chấp thương mại bằng hòa giải là phương thức thay thế hiệu quả, tiết kiệm và thân thiện với doanh nghiệp.
Năm 2025, hòa giải không chỉ là một lựa chọn, mà đang dần trở thành xu hướng tất yếu trong thương mại hiện đại – nơi mà yếu tố “hợp tác, win-win và phát triển bền vững” được đặt lên hàng đầu.

Doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động nâng cao nhận thức, xây dựng văn hóa thương lượng và hợp tác, nhằm tận dụng tối đa lợi ích mà hòa giải thương mại mang lại.

Thông tin liên hệ:

Văn phòng Luật sư Châu Đốc – Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh
📍 Địa chỉ: 92/49/7/20 Nguyễn Thị Chạy, khu phố Chiêu Liêu, Phường Dĩ An, Thành phố Hồ Chí Minh.
📞 Điện thoại: 0987 79 16 32
✉️ Email: luattamduc.law@gmail.com
🌐 Website: luattamduc.vn
📘 Facebook: Luật sư Dân sự
🎵 TikTok: @luatsutuvantphcm
📍 Google Maps: Xem bản đồ