Người lao động cần làm gì khi bị sa thải trái pháp luật?

Sa thải trái pháp luật là gì?

Trong thực tế nhiều doanh nghiệp đã áp dụng biện pháp sa thải không đúng luật để buộc người lao động nghỉ việc, tránh phải bồi thường hoặc trả trợ cấp. Đây được gọi là sa thải trái pháp luật.

Sa thải là một hình thức kỷ luật lao động cao nhất, dẫn đến việc người lao động bị chấm dứt hợp đồng ngay lập tức. Bộ luật Lao động 2019 quy định rất chặt chẽ về căn cứ, quy trình và thẩm quyền áp dụng hình thức sa thải.

1. Khi nào được coi là sa thải hợp pháp?

Người sử dụng lao động chỉ được sa thải người lao động khi:

• Người lao động trộm cắp, tham ô, đánh bạc, cố ý gây thương tích, sử dụng ma túy tại nơi làm việc.

• Người lao động cố ý tiết lộ bí mật kinh doanh, bí mật công nghệ của doanh nghiệp.

• Người lao động tự ý bỏ việc 05 ngày cộng dồn trong 30 ngày hoặc 20 ngày cộng dồn trong 365 ngày mà không có lý do chính đáng.

• Có đầy đủ biên bản vi phạm, cuộc họp xử lý kỷ luật có sự tham gia của công đoàn cơ sở (nếu có).

• Có quyết định bằng văn bản được ban hành đúng thẩm quyền.

2. Các trường hợp phổ biến bị coi là sa thải trái pháp luật

• Không có căn cứ vi phạm nhưng vẫn ra quyết định sa thải.

• Không tổ chức họp xử lý kỷ luật hoặc họp nhưng không mời công đoàn tham gia.

• Sa thải khi người lao động đang mang thai, nghỉ thai sản hoặc nuôi con dưới 12 tháng tuổi.

• Sa thải trong thời gian người lao động ốm đau, nghỉ phép hoặc bị tạm giữ, tạm giam.

• Người ký quyết định không có thẩm quyền (không phải là Giám đốc hoặc người được ủy quyền).

• Doanh nghiệp lợi dụng sa thải để cắt giảm nhân sự thay vì thực hiện thủ tục chấm dứt hợp đồng đúng luật.

3. Vì sao cần phân biệt rõ?

Việc xác định sa thải có đúng luật hay không rất quan trọng vì:

• Quyết định sa thải hợp pháp thì người lao động buộc phải chấm dứt công việc.

• Nếu sa thải trái pháp luật, người lao động có thể yêu cầu hủy quyết định, được nhận lại công việc, đòi bồi thường và truy đóng bảo hiểm.

Ví dụ minh họa:

Chị A làm việc tại một công ty may mặc ở Bình Dương được 5 năm. Trong thời gian gần đây, do công ty gặp khó khăn nên quản lý muốn cắt giảm nhân sự. Thay vì thực hiện thủ tục chấm dứt hợp đồng đúng luật, công ty lại vin vào lý do chị A đi muộn 2 lần để ra quyết định sa thải.

Tuy nhiên, theo quy định pháp luật:

• Việc đi muộn 2 lần không phải căn cứ để áp dụng hình thức kỷ luật sa thải.

• Công ty cũng không tổ chức họp xử lý kỷ luật và không mời công đoàn cơ sở tham gia.

• Người ký quyết định là trưởng phòng nhân sự – người không có thẩm quyền ban hành quyết định sa thải.

Trong trường hợp này, quyết định sa thải chị A hoàn toàn trái pháp luật.
Chị A có quyền:

• Khiếu nại, yêu cầu hủy quyết định sa thải.

• Đề nghị công ty nhận trở lại làm việc, bồi thường tiền lương trong thời gian không được làm việc.

• Yêu cầu công ty truy đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp cho chị.

Thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự: 6 điều cần biết – %

Quyền lợi của người lao động khi bị sa thải trái pháp luật

Theo Bộ luật Lao động 2019, khi người lao động bị xử lý kỷ luật sa thải trái pháp luật, họ được đảm bảo nhiều quyền lợi quan trọng nhằm khôi phục lại sự công bằng:

1. Quyền được trở lại làm việc

   • Người lao động có quyền yêu cầu công ty nhận lại làm việc theo đúng vị trí, chức danh, hoặc bố trí công việc phù hợp.

   • Trường hợp người lao động không muốn quay lại, họ có quyền yêu cầu chấm dứt hợp đồng lao động và được hưởng các chế độ trợ cấp theo quy định.

2. Quyền được bồi thường tiền lương

   • Người sử dụng lao động phải trả đủ tiền lương, đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho thời gian người lao động không được làm việc.

   • Ngoài ra, người lao động còn được bồi thường ít nhất 02 tháng tiền lương theo hợp đồng lao động.

3. Quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại khác

   • Nếu việc sa thải trái pháp luật gây ra tổn thất về tinh thần, cơ hội việc làm, hoặc thiệt hại tài chính (ví dụ: mất cơ hội thăng tiến, mất hợp đồng phụ), người lao động có thể yêu cầu bồi thường thêm.

4. Quyền yêu cầu cải chính, xin lỗi công khai

   • Trong trường hợp việc sa thải đi kèm hành vi bôi nhọ, xúc phạm danh dự, nhân phẩm, người lao động có quyền yêu cầu công ty hoặc cá nhân liên quan công khai xin lỗi, đính chính thông tin.

5. Quyền khởi kiện ra Tòa án

   • Nếu công ty không chấp hành yêu cầu của người lao động, họ có quyền nộp đơn khởi kiện tại Tòa án nhân dân cấp huyện nơi doanh nghiệp đặt trụ sở.

   • Đây là con đường pháp lý cuối cùng để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.

Người lao động cần làm gì khi bị sa thải trái pháp luật?

Khi đối diện với quyết định sa thải không đúng quy định, người lao động cần bình tĩnh và thực hiện các bước sau để bảo vệ quyền lợi của mình:

1. Yêu cầu công ty cung cấp quyết định sa thải bằng văn bản

   • Không nên chỉ nghe thông báo miệng. Người lao động có quyền yêu cầu doanh nghiệp ban hành quyết định bằng văn bản, ghi rõ lý do, căn cứ pháp luật áp dụng.

   • Đây là tài liệu quan trọng để làm bằng chứng nếu phải khiếu nại hoặc khởi kiện.

2. Thu thập, lưu giữ chứng cứ

   • Giữ lại hợp đồng lao động, bảng lương, email, tin nhắn, biên bản họp, hoặc bất kỳ tài liệu nào liên quan đến quá trình làm việc.

   • Nếu có nhân chứng (đồng nghiệp, quản lý cũ), cần ghi nhận lại để hỗ trợ trong quá trình khiếu nại hoặc tố tụng.

3. Gửi đơn khiếu nại đến ban lãnh đạo hoặc công đoàn

   • Trình bày rõ lý do cho rằng quyết định sa thải là trái pháp luật.

   • Yêu cầu công ty xem xét lại, đảm bảo quyền lợi hợp pháp của mình.

   • Nếu doanh nghiệp có tổ chức công đoàn, người lao động nên liên hệ để được hỗ trợ bảo vệ quyền lợi.

4. Liên hệ Thanh tra lao động hoặc Hòa giải viên lao động

   • Trong trường hợp công ty không giải quyết, người lao động có thể gửi đơn đến Phòng Lao động – Thương binh và Xã hội hoặc Thanh tra Sở Lao động để được can thiệp.

   • Một số vụ việc bắt buộc phải qua hòa giải trước khi nộp đơn ra Tòa án.

5. Nộp đơn khởi kiện tại Tòa án nhân dân

   • Nếu không đạt được kết quả, người lao động có thể khởi kiện để yêu cầu Tòa tuyên hủy quyết định sa thải, buộc công ty bồi thường và trả lại quyền lợi chính đáng.

   • Khi nộp đơn, cần kèm theo hồ sơ gồm: hợp đồng lao động, quyết định sa thải, tài liệu chứng minh thiệt hại và các chứng cứ liên quan.

6. Nhờ luật sư hỗ trợ

   • Để tránh sai sót về thủ tục, người lao động nên nhờ luật sư lao động tư vấn, soạn đơn khiếu nại hoặc khởi kiện.

   • Luật sư cũng sẽ đại diện tham gia tố tụng, giúp bảo vệ quyền lợi tối đa trước Tòa.

3 nguyên tắc phân biệt tài sản chung và tài sản riêng trong hôn nhân

Chế tài đối với hành vi sa thải trái pháp luật

Khi doanh nghiệp sa thải người lao động không đúng quy định pháp luật, họ không chỉ bị xem là vi phạm nghĩa vụ hợp đồng mà còn phải chịu nhiều chế tài nghiêm khắc theo Bộ luật Lao động 2019 và các văn bản hướng dẫn. Cụ thể:

1. Buộc nhận người lao động trở lại làm việc

• Tòa án hoặc cơ quan có thẩm quyền có thể yêu cầu doanh nghiệp hủy bỏ quyết định sa thải và tiếp nhận người lao động quay lại làm việc.

• Đồng thời, người lao động được trả đủ tiền lương, đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho thời gian không được làm việc.

2. Bồi thường thiệt hại cho người lao động

Nếu người lao động không muốn trở lại làm việc, công ty phải:

• Trả tiền bồi thường ít nhất 2 tháng tiền lương theo hợp đồng lao động.

• Thanh toán tiền lương và các khoản bảo hiểm cho thời gian người lao động không được làm việc.

• Hỗ trợ thêm một khoản thỏa thuận để chấm dứt quan hệ lao động (nếu có).

3. Trường hợp người lao động muốn trở lại làm việc nhưng công ty không đồng ý

• Doanh nghiệp phải trả thêm cho người lao động ít nhất 2 tháng tiền lương ngoài khoản bồi thường nêu trên.

• Đồng thời, vẫn phải thanh toán đủ các chế độ về tiền lương, bảo hiểm trong thời gian người lao động bị mất việc trái pháp luật.

4. Xử phạt hành chính đối với doanh nghiệp

Theo Nghị định 12/2022/NĐ-CP, doanh nghiệp có thể bị xử phạt từ 20.000.000 – 40.000.000 đồng nếu đơn phương chấm dứt hợp đồng hoặc sa thải trái luật.
Ngoài tiền phạt, doanh nghiệp còn buộc phải:

• Khôi phục quyền lợi hợp pháp cho người lao động.

• Thực hiện bồi thường theo quy định pháp luật.

5. Ảnh hưởng uy tín và rủi ro pháp lý lâu dài

• Việc sa thải trái pháp luật không chỉ làm doanh nghiệp bị kiện tụng, mất tiền bồi thường mà còn ảnh hưởng lớn đến uy tín thương hiệu, môi trường lao động.

• Trong một số trường hợp, nếu có hành vi xúc phạm danh dự, nhân phẩm khi sa thải, doanh nghiệp hoặc cá nhân quản lý còn có thể bị khởi kiện về bồi thường thiệt hại tinh thần.

Thỏa thuận tiền hôn nhân: Quy định pháp luật và 5 lợi ích thực tiễn