Trong những năm gần đây, tình trạng người dưới 18 tuổi điều khiển phương tiện giao thông ngày càng gia tăng, xuất hiện cả ở đô thị lẫn khu vực nông thôn. Đây là thực trạng đáng lo ngại, bởi người dưới 18 tuổi chưa đủ điều kiện pháp lý và kỹ năng cần thiết để tham gia giao thông một cách an toàn.
Nhiều phụ huynh vì nuông chiều con cái hoặc thiếu ý thức pháp luật đã vô tình tạo điều kiện cho người dưới 18 tuổi sử dụng xe máy, xe máy điện hoặc thậm chí cả ô tô. Trên thực tế, người dưới 18 tuổi thường thiếu kinh nghiệm xử lý tình huống, không được đào tạo chính quy về kỹ năng lái xe và quan trọng là chưa có giấy phép lái xe hợp lệ. Chính vì vậy, khi người dưới 18 tuổi tham gia giao thông, nguy cơ gây ra tai nạn là rất lớn, có thể dẫn đến hậu quả nặng nề về tài sản, sức khỏe, thậm chí tính mạng.
Câu hỏi đặt ra là: nếu người dưới 18 tuổi gây tai nạn, ai sẽ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật? Người điều khiển phương tiện, chủ sở hữu xe hay cha mẹ, người giám hộ của người dưới 18 tuổi?
Bài viết này sẽ phân tích rõ các quy định pháp luật liên quan đến việc người dưới 18 tuổi điều khiển phương tiện, đồng thời làm rõ trách nhiệm hành chính, dân sự và hình sự của những chủ thể có liên quan. Qua đó, giúp nâng cao nhận thức pháp luật, để mỗi gia đình có thể quản lý con em tốt hơn và ngăn ngừa những rủi ro đáng tiếc có thể xảy ra.
1. Quy định pháp luật mới về độ tuổi và điều kiện điều khiển phương tiện
Theo Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ 2024, việc điều khiển phương tiện cơ giới chỉ hợp pháp khi người lái đáp ứng đầy đủ về độ tuổi, giấy phép lái xe và điều kiện sức khỏe. Cụ thể:
-
Người từ đủ 16 tuổi trở lên chỉ được phép điều khiển xe gắn máy có dung tích dưới 50 cm³ hoặc xe máy điện có công suất dưới 4 kW.
-
Người từ đủ 18 tuổi trở lên mới được lái xe mô tô từ 50 cm³ trở lên, ô tô con, ô tô tải và các loại xe cơ giới khác.
-
Ngoài độ tuổi, người điều khiển còn phải có giấy phép lái xe hợp lệ do cơ quan có thẩm quyền cấp và đáp ứng quy định về sức khỏe.
Điểm mới quan trọng của luật này là nhấn mạnh đến việc không được giao xe cho người dưới 18 tuổi, không có giấy phép lái xe hoặc không đủ điều kiện điều khiển phương tiện. Hành vi này được coi là vi phạm pháp luật, sẽ bị xử lý nghiêm theo cả chế tài hành chính và trong một số trường hợp còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Như vậy, có thể thấy rằng người dưới 18 tuổi hoàn toàn không đủ điều kiện để điều khiển xe mô tô phân khối lớn, xe ô tô hay các phương tiện cơ giới khác.
Do chưa được đào tạo, sát hạch và thiếu kỹ năng xử lý tình huống, nhóm đối tượng này tiềm ẩn nguy cơ cao gây mất an toàn giao thông.
Vì vậy, khi giao xe cho người dưới 18 tuổi điều khiển, chủ phương tiện hoặc người quản lý phương tiện không chỉ vi phạm pháp luật mà còn có thể phải chịu trách nhiệm liên đới nếu xảy ra tai nạn.
2. Trách nhiệm của người dưới 18 tuổi khi gây tai nạn
Người dưới 18 tuổi điều khiển phương tiện khi chưa đủ điều kiện theo quy định của Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ 2024 là hành vi vi phạm pháp luật. Khi gây tai nạn, trách nhiệm của họ sẽ được xem xét dựa trên tính chất, mức độ hậu quả và độ tuổi cụ thể.
Theo quy định:
- Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi:
Chưa phải chịu trách nhiệm hình sự về tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ. Tuy nhiên, cha mẹ hoặc người giám hộ có trách nhiệm bồi thường thiệt hại dân sự do hành vi gây ra.
- Người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi:
Có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu hành vi vi phạm gây hậu quả nghiêm trọng như làm chết người, gây thương tích nặng hoặc thiệt hại lớn về tài sản.
Khung hình phạt sẽ nhẹ hơn so với người thành niên, thể hiện chính sách nhân đạo của pháp luật đối với người chưa thành niên phạm tội (Điều 12 và Điều 91 Bộ luật Hình sự 2015).
Ngoài trách nhiệm hình sự, người dưới 18 tuổi còn phải chịu trách nhiệm dân sự về thiệt hại do mình gây ra. Trong trường hợp chưa đủ khả năng bồi thường, cha mẹ hoặc người giám hộ sẽ phải liên đới thực hiện nghĩa vụ bồi thường theo quy định tại Bộ luật Dân sự 2015.
Có thể thấy, người chưa thành niên khi tự ý hoặc được giao xe để tham gia giao thông luôn tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Một khi tai nạn xảy ra, không chỉ bản thân họ đối mặt với hậu quả pháp lý mà cả gia đình, người giám hộ cũng bị liên đới. Vì vậy, việc để người dưới 18 tuổi điều khiển phương tiện là hành vi cần tuyệt đối tránh.
Không sang tên sổ đỏ sau khi mua đất – có mất đất không?
3. Trách nhiệm của chủ phương tiện khi giao xe cho người dưới 18 tuổi
Theo quy định tại Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ 2024, chủ phương tiện hoặc người quản lý phương tiện không được phép giao xe cho người không đủ điều kiện điều khiển, bao gồm trường hợp chưa đủ tuổi, không có giấy phép lái xe hoặc không bảo đảm sức khỏe. Nếu vẫn giao xe, họ sẽ phải chịu nhiều trách nhiệm pháp lý khác nhau tùy mức độ hậu quả.
3.1. Xử phạt hành chính
Theo Điều 30 Nghị định 100/2019/NĐ-CP, hành vi giao phương tiện cho người không đủ điều kiện điều khiển (trong đó bao gồm người chưa đủ tuổi, chưa có giấy phép lái xe) sẽ bị xử phạt như sau:
-
Đối với chủ xe mô tô, xe gắn máy, xe máy điện:
-
Nếu giao xe cho người chưa đủ tuổi hoặc không có giấy phép lái xe, mức phạt từ 800.000 đồng đến 2.000.000 đồng.
-
Trường hợp là tổ chức (ví dụ doanh nghiệp cho mượn hoặc cho thuê xe), mức phạt sẽ gấp đôi so với cá nhân, tức 1.600.000 đồng đến 4.000.000 đồng.
-
-
Đối với chủ xe ô tô, máy kéo và các loại xe tương tự:
-
Nếu giao xe cho người chưa đủ tuổi, chưa có giấy phép lái xe, mức phạt nặng hơn, dao động từ 4.000.000 đồng đến 18.000.000 đồng.
-
Tương tự, nếu là tổ chức (công ty vận tải, đơn vị cho thuê xe…), mức phạt gấp đôi so với cá nhân, từ 8.000.000 đồng đến 36.000.000 đồng.
-
-
Ngoài phạt tiền, chủ phương tiện còn có thể bị tạm giữ phương tiện trong một số trường hợp để phục vụ điều tra, xử lý tai nạn.
3.2. Trách nhiệm dân sự
Bên cạnh xử phạt hành chính, nếu việc giao xe dẫn đến tai nạn gây thiệt hại về tài sản, sức khỏe, tính mạng, chủ xe và người điều khiển đều có thể phải bồi thường dân sự theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015.
-
Nguyên tắc chung về bồi thường
-
Điều 584 BLDS 2015 quy định: “Người nào có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp của người khác mà gây thiệt hại thì phải bồi thường.”
-
Trong trường hợp này, người trực tiếp lái xe dưới 18 tuổi gây tai nạn phải có trách nhiệm bồi thường cho người bị hại.
-
-
Trách nhiệm của cha mẹ hoặc người giám hộ
-
Nếu người điều khiển chưa đủ 15 tuổi → cha mẹ hoặc người giám hộ phải bồi thường toàn bộ thiệt hại.
-
Nếu người điều khiển từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi và có tài sản riêng → phải bồi thường bằng tài sản của mình; nếu không đủ thì cha mẹ/người giám hộ bồi thường phần còn thiếu.
-
-
Trách nhiệm của chủ sở hữu xe
-
Điều 601 BLDS 2015 quy định: Chủ sở hữu phương tiện giao cho người không đủ điều kiện điều khiển mà gây tai nạn thì chủ xe cũng phải liên đới bồi thường.
-
Như vậy, chủ phương tiện không thể thoát trách nhiệm nếu chính mình đã “tạo điều kiện” cho hành vi vi phạm.
-
-
Các khoản bồi thường có thể phát sinh
-
Chi phí chữa trị, phục hồi sức khỏe.
-
Thu nhập bị mất hoặc giảm sút của người bị hại.
-
Chi phí mai táng, cấp dưỡng (nếu có người chết).
-
Bồi thường tổn thất tinh thần theo quy định (tối đa 100 lần mức lương cơ sở).
-
Thiệt hại tài sản (sửa xe, đền bù tài sản bị phá hỏng…).
-
3.3. Trách nhiệm hình sự
Nếu hành vi giao xe cho người chưa đủ tuổi lái phương tiện dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, không chỉ dừng lại ở xử phạt hành chính hay bồi thường dân sự, mà còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017).
3.3.1. Trác nhiệm hình sự của người trực tiếp điều khiển xe
-
Theo Điều 260 BLHS 2015, người nào tham gia giao thông đường bộ mà vi phạm quy định về an toàn giao thông, gây thiệt hại cho tính mạng hoặc sức khỏe người khác, có thể bị:
-
Phạt tiền từ 30 triệu đến 100 triệu,
-
Phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm,
-
Hoặc phạt tù từ 1 năm đến 15 năm, tùy theo mức độ hậu quả (chết người, chết nhiều người, thiệt hại lớn về tài sản…).
-
-
Nếu người dưới 18 tuổi điều khiển xe và gây tai nạn từ đủ 16 tuổi trở lên → vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự, nhưng được áp dụng quy định xử lý người chưa thành niên phạm tội (Điều 91 BLHS): mức phạt nhẹ hơn, ưu tiên biện pháp giáo dục.
Nếu dưới 16 tuổi → không bị truy cứu trách nhiệm hình sự, nhưng cha mẹ/người giám hộ và chủ xe có thể phải chịu trách nhiệm thay.
3.3.2. Trách nhiệm hình sự của người giao xe (chủ xe, cha mẹ, người quản lý)
Nếu biết rõ người dưới 18 tuổi không có giấy phép lái xe mà vẫn giao phương tiện, dẫn đến tai nạn gây hậu quả nghiêm trọng, hành vi này có thể bị xem xét theo:
Điều 264 BLHS 2015: “Tội giao cho người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện tham gia giao thông đường bộ.”
Khung hình phạt:
-
-
-
Phạt tiền từ 10 triệu đến 50 triệu,
-
Hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm,
-
Nặng hơn: phạt tù từ 6 tháng đến 7 năm nếu gây hậu quả nghiêm trọng (chết người, chết nhiều người, thiệt hại lớn về tài sản).
-
-
3.3.3. Các yếu tố xem xét khi xử lý hình sự
-
Hậu quả tai nạn: số người chết, số người bị thương, giá trị thiệt hại tài sản.
-
Độ tuổi, nhân thân người lái xe: chưa thành niên → giảm nhẹ hình phạt.
-
Mức độ lỗi của chủ xe: giao xe do cố ý hay do thiếu trách nhiệm quản lý.
4. Vai trò của cha mẹ hoặc người giám hộ
Trong trường hợp người dưới 18 tuổi tham gia giao thông, vai trò của cha mẹ hoặc người giám hộ có ý nghĩa hết sức quan trọng.
Pháp luật không chỉ quy định độ tuổi và điều kiện để được phép điều khiển phương tiện mà còn đặt trách nhiệm quản lý trực tiếp lên cha mẹ, người giám hộ. Họ có nghĩa vụ giáo dục, định hướng và ngăn ngừa việc con em mình tự ý sử dụng xe khi chưa đủ điều kiện theo luật định.
Nếu người chưa thành niên gây ra tai nạn, trách nhiệm bồi thường dân sự cho nạn nhân thường được chuyển sang cha mẹ hoặc người giám hộ theo Điều 586 Bộ luật Dân sự 2015.
Cụ thể, nếu người dưới 15 tuổi hoặc từ đủ 15 tuổi đến người dưới 18 tuổi không có tài sản để bồi thường, cha mẹ hoặc người giám hộ phải thay mặt thực hiện nghĩa vụ này. Đây là cơ chế pháp lý nhằm đảm bảo quyền lợi của người bị hại và buộc gia đình phải có trách nhiệm quản lý con em mình.
Bên cạnh trách nhiệm dân sự, cha mẹ hoặc người giám hộ cũng có thể bị xem xét trách nhiệm hành chính hoặc thậm chí hình sự nếu có hành vi giao xe hoặc để mặc cho con điều khiển phương tiện trái quy định.
Vì vậy, mỗi bậc phụ huynh cần nâng cao nhận thức, quản lý chặt chẽ và trang bị cho con kiến thức pháp luật về an toàn giao thông. Đây vừa là nghĩa vụ pháp lý, vừa là trách nhiệm đạo đức nhằm bảo vệ an toàn cho con em và cộng đồng.
Hợp đồng ủy quyền – 10 điều cần biết khi lập và thực hiện
5. Kết luận và khuyến nghị
Việc giao xe cho người dưới 18 tuổi điều khiển là một hành vi nguy hiểm, vi phạm pháp luật và tiềm ẩn nhiều rủi ro khó lường. Thực tế cho thấy, người chưa đủ tuổi thường thiếu kinh nghiệm xử lý tình huống, kỹ năng lái xe còn hạn chế nên rất dễ gây tai nạn giao thông.
Khi sự việc xảy ra, hậu quả không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng, sức khỏe và tài sản của nạn nhân, mà còn kéo theo trách nhiệm pháp lý nghiêm khắc cho chính người lái, chủ xe, cũng như cha mẹ hoặc người giám hộ. Các trách nhiệm này có thể bao gồm xử phạt hành chính, bồi thường dân sự, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự trong những trường hợp nghiêm trọng.
👉 Để phòng ngừa và hạn chế tối đa hậu quả pháp lý, mỗi gia đình, cá nhân cần thực hiện một số khuyến nghị sau:
-
Tuyệt đối không giao xe cho người dưới 18 tuổi hoặc chưa có giấy phép lái xe hợp pháp.
-
Cha mẹ và người giám hộ phải tăng cường quản lý, giáo dục con em trong độ tuổi vị thành niên, hướng dẫn trẻ nhận thức rõ trách nhiệm và nguy cơ khi tham gia giao thông trái luật.
-
Tuân thủ nghiêm các quy định pháp luật về an toàn giao thông, bởi đây không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là cách bảo vệ bản thân, gia đình và cộng đồng.
👉 Nếu bạn đang gặp khó khăn trong việc phân chia tài sản hoặc cần tư vấn pháp lý chi tiết, hãy liên hệ ngay với Luật Tâm Đức để được hỗ trợ nhanh chóng, chính xác và bảo mật. Chúng tôi cam kết đồng hành cùng bạn, bảo vệ quyền lợi hợp pháp và mang đến giải pháp tối ưu nhất. Đừng để mâu thuẫn gia đình kéo dài, hãy tìm đến luật sư để được bảo vệ quyền lợi đúng luật, nhanh chóng và hiệu quả.
Thông tin liên hệ:
Văn phòng Luật sư Châu Đốc – Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh
📍 Địa chỉ: 92/49/7/20 Nguyễn Thị Chạy, khu phố Chiêu Liêu, Phường Dĩ An, Thành phố Hồ Chí Minh.
📞 Điện thoại: 0987 79 16 32
✉️ Email: luattamduc.law@gmail.com
🌐 Website: luattamduc.vn
📘 Facebook: Luật sư Dân sự
🎵 TikTok: @luatsutuvantphcm
📍 Google Maps: Xem bản đồ
🕐 Thời gian làm việc: Thứ 2 – Thứ 7 (8:00 – 17:00)
