Trong thời đại công nghệ số, các hành vi lừa đảo online ngày càng tinh vi, từ giả danh công an, ngân hàng, tuyển dụng, bán hàng online, cho đến chiếm đoạt tài khoản mạng xã hội để vay mượn tiền. Hậu quả là nhiều người mất số tiền lớn nhưng không biết phải tố cáo như thế nào để đòi lại quyền lợi.

Nội dung trang

Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ quy định pháp luật về lừa đảo online và hướng dẫn cách tố cáo đúng quy trình.

1. Lừa đảo online là gì?

Lừa đảo online (hay lừa đảo qua mạng) là hành vi sử dụng internet, mạng xã hội, ứng dụng điện thoại, email hoặc các phương tiện điện tử khác để dùng thủ đoạn gian dối, chiếm đoạt tài sản của người khác.

Theo Điều 174 và Điều 290 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi 2017, người thực hiện hành vi lừa đảo online thường:

Cố tình đưa ra thông tin sai sự thật,
Tạo dựng niềm tin giả tạo,
Khiến người khác chuyển giao tiền, tài sản, hoặc cung cấp dữ liệu cá nhân để chiếm đoạt.

Các thủ đoạn lừa đảo online phổ biến hiện nay:

Giả danh cơ quan nhà nước
- Kẻ lừa đảo giả danh công an, tòa án, viện kiểm sát, gọi điện hoặc nhắn tin yêu cầu chuyển tiền để “kiểm tra, xác minh”.
- Thủ đoạn này đánh vào tâm lý sợ hãi, lo lắng của người dân.
Giả danh ngân hàng, sàn thương mại điện tử
- Gửi tin nhắn giả mạo (có logo, đường link giống thật) yêu cầu đăng nhập để “xác minh tài khoản”.
- Người bị hại đăng nhập vào link giả và bị chiếm đoạt tài khoản, tiền trong ngân hàng.
Chiếm đoạt tài khoản mạng xã hội
- Hack hoặc lừa chủ tài khoản Facebook, Zalo cung cấp mã OTP.
- Sau đó giả danh để vay mượn tiền bạn bè, người thân.
Bán hàng online giả mạo
- Quảng cáo sản phẩm giá rẻ, yêu cầu chuyển khoản trước nhưng không giao hàng.
- Hoặc giao hàng kém chất lượng, hàng nhái, hàng rởm.
Lừa đảo việc làm, đầu tư online
- Tuyển dụng qua mạng, yêu cầu nộp phí “đặt cọc”, “đồng phục” nhưng sau đó biến mất.
- Mời gọi đầu tư tài chính, tiền ảo, đa cấp online với hứa hẹn lãi suất cao, sau đó chiếm đoạt.
Đánh cắp thông tin cá nhân để chiếm đoạt
- Gửi link giả mạo để lấy thông tin CMND/CCCD, số tài khoản, mật khẩu.
- Sử dụng dữ liệu này để vay tiền online, mở tài khoản ngân hàng trái phép.

👉 Điểm chung của lừa đảo online: dùng thủ đoạn gian dối, lợi dụng sự thiếu hiểu biết hoặc tâm lý chủ quan của người dân để chiếm đoạt tài sản qua môi trường mạng.

Lừa đảo online và cách tố cáo theo quy định pháp luật 2025

2. Mức xử lý hình sự đối với lừa đảo online

Hành vi lừa đảo online được pháp luật Việt Nam quy định xử lý rất nghiêm khắc. Tùy theo tính chất, mức độ nguy hiểm và giá trị tài sản bị chiếm đoạt, người thực hiện có thể bị xử lý hành chính hoặc hình sự.

a) Trường hợp xử phạt hành chính

Nếu hành vi lừa đảo chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm (ví dụ giá trị tài sản chiếm đoạt dưới 2 triệu đồng, chưa gây hậu quả nghiêm trọng, chưa tái phạm) thì có thể bị xử phạt hành chính theo Nghị định 144/2021/NĐ-CP:

Phạt tiền từ 2.000.000 – 3.000.000 đồng đối với hành vi dùng thủ đoạn gian dối để chiếm đoạt tài sản.
Buộc hoàn trả lại tài sản, tiền đã chiếm đoạt cho người bị hại.

b) Trường hợp bị truy cứu trách nhiệm hình sự

Hầu hết các vụ lừa đảo online đều có giá trị chiếm đoạt lớn hoặc gây ảnh hưởng nghiêm trọng, do đó sẽ bị xử lý hình sự theo:

Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) – Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
Điều 290 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) – Tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử để chiếm đoạt tài sản.

👉 Hình phạt cụ thể:

Chiếm đoạt dưới 2 triệu đồng: vẫn có thể bị truy cứu hình sự nếu gây ảnh hưởng nghiêm trọng hoặc tái phạm.
Chiếm đoạt từ 2 triệu – dưới 50 triệu đồng: phạt tù từ 06 tháng – 03 năm.
Chiếm đoạt từ 50 triệu – dưới 200 triệu đồng: phạt tù từ 02 – 07 năm.
Chiếm đoạt từ 200 triệu – dưới 500 triệu đồng: phạt tù từ 07 – 15 năm.
Chiếm đoạt từ 500 triệu đồng trở lên: phạt tù từ 12 – 20 năm hoặc tù chung thân.

Ngoài hình phạt chính, người phạm tội còn có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung:

Phạt tiền từ 10 – 100 triệu đồng.
Cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 – 05 năm.
Tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.

c) Yếu tố cấu thành tội phạm cần lưu ý

Để truy cứu trách nhiệm hình sự với tội lừa đảo online, cần có đầy đủ các yếu tố sau:

Hành vi gian dối: cung cấp thông tin giả mạo, lập trang web giả, hack tài khoản…
Mục đích chiếm đoạt: nhằm chiếm đoạt tài sản của người khác.
Giá trị tài sản bị chiếm đoạt: từ 2 triệu đồng trở lên, hoặc dưới 2 triệu nhưng thuộc trường hợp đặc biệt.
Lỗi cố ý: người phạm tội biết rõ hành vi sai trái nhưng vẫn thực hiện.

👉 Điều này cho thấy pháp luật Việt Nam xử lý rất nghiêm khắc, đủ sức răn đe các đối tượng lợi dụng công nghệ để phạm tội.

3. Cách tố cáo hành vi lừa đảo online

Khi phát hiện hoặc trở thành nạn nhân của lừa đảo online, người dân có quyền tố cáo đến cơ quan có thẩm quyền để được bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp. Việc tố cáo cần tiến hành đúng nơi, đúng cách, kèm chứng cứ để cơ quan chức năng nhanh chóng thụ lý.

a) Nơi tiếp nhận tố cáo

Người dân có thể gửi đơn tố cáo hoặc trình báo trực tiếp đến một trong các cơ quan sau:

Công an cấp xã/phường/thị trấn nơi cư trú hoặc nơi xảy ra vụ việc.
Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an cấp huyện, cấp tỉnh, đặc biệt là Phòng Cảnh sát Hình sự (PC02), Phòng Cảnh sát kinh tế (PC03) hoặc Phòng An ninh mạng (A05).
Viện Kiểm sát nhân dân cùng cấp – nơi giám sát hoạt động điều tra.
Cơ quan Thanh tra chuyên ngành (nếu liên quan đến ngân hàng, viễn thông).
Cổng thông tin điện tử Bộ Công an (https://bocongan.gov.vn) hoặc ứng dụng VNeID để nộp tin tố giác tội phạm online.
Đường dây nóng 113 hoặc tổng đài của công an địa phương.

👉 Lưu ý: Không bắt buộc phải nộp đơn tại nơi cư trú, người dân có thể tố cáo tại bất kỳ cơ quan công an nào thuận tiện.

b) Hồ sơ, chứng cứ cần chuẩn bị

Để đơn tố cáo có giá trị, người dân nên chuẩn bị đầy đủ tài liệu chứng minh:

Đơn tố cáo/tường trình: nêu rõ họ tên, địa chỉ, số CMND/CCCD, thông tin liên hệ; mô tả chi tiết hành vi lừa đảo, số tiền bị chiếm đoạt, thời gian, địa điểm xảy ra vụ việc.
Chứng cứ điện tử: tin nhắn SMS, Zalo, Facebook, email; hình ảnh, video; file ghi âm cuộc gọi.
Chứng từ giao dịch tài chính: biên lai chuyển khoản, hóa đơn, lịch sử giao dịch ngân hàng, ví điện tử.
Thông tin nhận diện đối tượng: số điện thoại, tài khoản ngân hàng, địa chỉ mạng xã hội, IP (nếu có).

👉 Càng nhiều chứng cứ, khả năng xử lý và thu hồi tài sản càng cao.

c) Quy trình giải quyết tố cáo

Sau khi tiếp nhận đơn, cơ quan có thẩm quyền sẽ thực hiện:

Tiếp nhận, phân loại tin báo tố giác tội phạm.
- Nếu chưa rõ, cơ quan công an sẽ yêu cầu bổ sung chứng cứ.
Xác minh, thu thập chứng cứ.
- Liên hệ ngân hàng phong tỏa tài khoản nghi ngờ.
- Phối hợp với nhà mạng để truy vết số điện thoại, địa chỉ IP.
Ra quyết định khởi tố hoặc không khởi tố.
- Nếu đủ yếu tố cấu thành tội phạm, cơ quan điều tra sẽ ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can.
- Nếu không đủ căn cứ, vụ việc có thể được xử lý hành chính hoặc lưu hồ sơ.
Điều tra, truy tố, xét xử.
- Vụ án được điều tra, chuyển sang Viện Kiểm sát và Tòa án để đưa ra xét xử, bảo đảm quyền lợi cho người bị hại.

d) Trường hợp cần luật sư hỗ trợ

Trong nhiều vụ việc, người dân gặp khó khăn vì:

Không biết cách viết đơn tố cáo đúng chuẩn.
Không đủ chứng cứ, tài liệu chứng minh.
Không hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ của mình trong quá trình điều tra.

👉 Khi đó, luật sư có thể giúp:

Soạn thảo đơn tố cáo chính xác, đầy đủ căn cứ pháp luật.
Đại diện khách hàng làm việc với công an.
Hỗ trợ thu thập, hợp thức hóa chứng cứ.
Bảo vệ quyền lợi của người bị hại trong suốt quá trình tố tụng.

4. Người dân cần lưu ý gì khi bị lừa đảo online?

Trong các vụ lừa đảo qua mạng, đa phần người dân mất tiền vì chủ quan, thiếu cảnh giác hoặc không biết cách xử lý ngay khi phát hiện sự việc. Để bảo vệ bản thân, người dân cần đặc biệt lưu ý những điểm sau:

a) Giữ bình tĩnh, không hoảng loạn

Khi nhận được cuộc gọi, tin nhắn, email mang tính đe dọa (ví dụ: “bạn đang bị điều tra”, “tài khoản ngân hàng bị khóa”, “nợ chưa trả sẽ bị khởi kiện”), cần giữ bình tĩnh, không chuyển tiền ngay.

Công an, viện kiểm sát, tòa án không bao giờ làm việc qua điện thoại, Zalo, Facebook và càng không yêu cầu chuyển tiền để “chứng minh vô tội”.
Ngân hàng không yêu cầu khách hàng cung cấp mật khẩu, mã OTP qua điện thoại hoặc link lạ.

b) Lưu giữ đầy đủ chứng cứ

Ngay khi phát hiện mình bị lừa, người dân cần:

Chụp màn hình toàn bộ tin nhắn, email, thông báo.
Ghi âm cuộc gọi (nếu còn liên lạc với đối tượng).
Giữ lại sao kê ngân hàng, biên lai chuyển khoản, thông tin tài khoản nhận tiền.
👉 Đây là tài liệu quan trọng để công an có căn cứ điều tra, phong tỏa và thu hồi tiền.

c) Tố cáo ngay lập tức

Thời gian là yếu tố then chốt. Càng tố cáo sớm, cơ quan công an càng dễ dàng:

Phong tỏa tài khoản mà đối tượng dùng để nhận tiền.
Xác minh nhanh thông tin từ ngân hàng, nhà mạng, ngăn đối tượng tẩu tán.
Thu hồi lại tài sản cho người bị hại.

Nếu chậm trễ, kẻ lừa đảo có thể rút sạch tiền và xóa mọi dấu vết trên mạng.

d) Không tự ý thương lượng hoặc “nộp thêm phí”

Nhiều đối tượng lừa đảo tiếp tục dụ dỗ hoặc đe dọa nạn nhân rằng nếu muốn lấy lại tiền thì phải nộp thêm phí “giải quyết hồ sơ”, “mở khóa tài khoản”.
👉 Đây chỉ là chiêu trò kéo dài thời gian để chúng chiếm đoạt thêm. Người dân tuyệt đối không nên mắc bẫy.

e) Nâng cao cảnh giác và kỹ năng bảo mật cá nhân

Không cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng, mã OTP cho bất kỳ ai qua điện thoại, mạng xã hội.
Kiểm tra kỹ đường link, website trước khi đăng nhập – website thật của ngân hàng, cơ quan nhà nước luôn có chứng chỉ bảo mật (https://).
Sử dụng mật khẩu mạnh và đổi định kỳ, kích hoạt xác thực 2 lớp cho tài khoản mạng xã hội, email, ngân hàng.
Không chuyển tiền đặt cọc/ứng trước cho những giao dịch online mơ hồ, người bán không rõ thông tin.

f) Nên có sự hỗ trợ pháp lý

Trong nhiều vụ việc, người dân vì tâm lý lo sợ mà không dám tố cáo, hoặc tố cáo nhưng không biết cách cung cấp chứng cứ đúng luật. Khi đó, việc có luật sư đồng hành sẽ giúp:

Viết đơn tố cáo đầy đủ căn cứ pháp luật.
Hướng dẫn cung cấp chứng cứ hợp lệ.
Đại diện bảo vệ quyền lợi trong quá trình điều tra và xét xử.

👉 Kết luận: Lừa đảo online ngày càng tinh vi, do đó mỗi người dân cần cảnh giác, chủ động phòng ngừa và tố cáo ngay khi phát hiện dấu hiệu bất thường. Đây không chỉ là cách tự bảo vệ tài sản của mình mà còn góp phần ngăn chặn tội phạm công nghệ cao trong xã hội.

5. Hỏi – Đáp về lừa đảo online

❓ 1. Bị lừa đảo online dưới 2 triệu đồng có thể tố cáo không?

✅ Có. Dù số tiền dưới 2 triệu, nếu hành vi gây hậu quả nghiêm trọng, tái phạm hoặc liên quan đến nhiều người thì vẫn có thể bị xử lý hình sự theo Điều 174 BLHS. Trường hợp chưa đủ yếu tố tội phạm, đối tượng vẫn bị xử phạt hành chính.

❓ 2. Làm sao để biết số tài khoản hoặc số điện thoại có liên quan đến lừa đảo?

✅ Người dân có thể kiểm tra nhanh bằng cách:

Tìm kiếm trên Google, Facebook, Zalo.
Tra cứu trên các diễn đàn cảnh báo lừa đảo.
Khi nghi ngờ, cần báo ngay cho ngân hàng hoặc công an để được xác minh.

❓ 3. Tố cáo lừa đảo online thì có lấy lại được tiền không?

✅ Có khả năng nhưng không chắc chắn. Nếu kịp thời phong tỏa tài khoản, cơ quan công an sẽ thu hồi tiền cho bị hại. Tuy nhiên, nhiều đối tượng rút tiền rất nhanh hoặc dùng tài khoản “mượn” của người khác, nên khả năng lấy lại tiền phụ thuộc vào thời điểm và quá trình điều tra.

❓ 4. Tôi không rành về pháp luật, có cần thuê luật sư khi bị lừa đảo online không?

✅ Không bắt buộc, nhưng nên có luật sư để hỗ trợ viết đơn tố cáo, thu thập chứng cứ, làm việc với công an và bảo vệ quyền lợi trong quá trình tố tụng.

❓ 5. Tôi nhận được cuộc gọi giả danh công an, ngân hàng, phải làm gì?

✅ Tuyệt đối không cung cấp thông tin cá nhân, số tài khoản, mật khẩu, mã OTP. Ngay lập tức ngắt máy, chặn số điện thoại và báo cáo cho công an địa phương.

❓ 6. Tôi đã lỡ chuyển tiền cho kẻ lừa đảo, cần làm gì ngay?

✅ Bạn nên:

Gọi ngay cho ngân hàng nơi mình chuyển tiền để yêu cầu phong tỏa tài khoản.
Trình báo ngay với công an gần nhất và cung cấp chứng cứ.
Lưu giữ toàn bộ hóa đơn, tin nhắn, thông tin giao dịch để phục vụ điều tra.

Thông tin liên hệ:

Văn phòng Luật sư Châu Đốc – Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh
📍 Địa chỉ: 92/49/7/20 Nguyễn Thị Chạy, khu phố Chiêu Liêu, Phường Dĩ An, Thành phố Hồ Chí Minh.
📞 Điện thoại: 0987 79 16 32
✉️ Email: luattamduc.law@gmail.com
🌐 Website: luattamduc.vn
📘 Facebook: Luật sư Dân sự
🎵 TikTok: @luatsutuvantphcm
📍 Google Maps: Xem bản đồ
🕐 Thời gian làm việc: Thứ 2 – Thứ 7 (8:00 – 17:00)

DỊCH VỤ LUẬT SƯ, LUẬT SƯ DÂN SỰ

Lừa đảo online và cách tố cáo theo quy định pháp luật 2025