6 ĐIỀU CẦN BIẾT KHI LẬP DI CHÚC TAY
Trong xã hội hiện đại, việc chuẩn bị trước di chúc không chỉ là hành động thể hiện trách nhiệm với người thân mà còn giúp tránh những tranh chấp, mâu thuẫn phát sinh sau khi một người qua đời. Trong đó, di chúc tay – tức là di chúc do chính người lập viết bằng tay – là hình thức phổ biến bởi tính đơn giản, thuận tiện và dễ thực hiện. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ cách lập di chúc tay sao cho đúng luật, đủ điều kiện để có hiệu lực pháp lý.
Thực tế cho thấy, rất nhiều người lập di chúc tay với tâm huyết và ý định rõ ràng nhưng lại bị vô hiệu chỉ vì vi phạm quy định về hình thức, không đảm bảo chữ ký, thiếu ngày tháng lập hoặc không rõ ràng về nội dung. Điều này dễ dẫn đến những tranh chấp gay gắt giữa người thân trong gia đình, thậm chí phải đưa ra tòa án giải quyết.
Vậy, làm sao để lập một di chúc tay hợp pháp, rõ ràng và được công nhận? Người viết cần chú ý những gì để tránh sai sót? Trong bài viết này, chúng tôi sẽ chia sẻ 6 điều quan trọng nhất cần biết khi lập di chúc tay, giúp bạn có cái nhìn đầy đủ và chính xác về hình thức này. Dù bạn đang có dự định lập di chúc cho chính mình hay hỗ trợ người thân thực hiện, những thông tin sau đây sẽ vô cùng hữu ích.
1. Di chúc tay là gì? Những đặc điểm pháp lý cần biết
Di chúc tay là gì? Đây là câu hỏi được rất nhiều người quan tâm, đặc biệt là khi muốn chủ động định đoạt tài sản của mình sau khi qua đời nhưng không muốn làm thủ tục công chứng phức tạp. Theo quy định tại Điều 628 Bộ luật Dân sự 2015, di chúc tay là một trong các hình thức của di chúc hợp pháp, còn gọi là di chúc bằng văn bản không có công chứng, chứng thực, do chính người lập di chúc tự viết tay toàn bộ nội dung.
Khác với di chúc công chứng hay chứng thực, di chúc tay không cần bên thứ ba chứng nhận, nhưng vẫn có giá trị pháp lý nếu đảm bảo đủ điều kiện. Cụ thể, để di chúc tay có hiệu lực, người lập phải có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, minh mẫn, tự nguyện, không bị lừa dối hay cưỡng ép. Đồng thời, di chúc phải thể hiện ý chí cá nhân một cách rõ ràng, xác định được tài sản để lại, người được hưởng thừa kế và phần chia tương ứng.
Một trong những đặc điểm quan trọng của di chúc tay là tính linh hoạt và riêng tư. Người lập có thể viết vào bất kỳ thời điểm nào, không lệ thuộc vào cơ quan công quyền. Tuy nhiên, chính vì điều đó mà di chúc tay cũng dễ bị tranh chấp, giả mạo hoặc vô hiệu nếu không đúng quy định.
Ngoài ra, di chúc tay cần do chính tay người lập viết ra, ký tên và ghi rõ ngày, tháng, năm lập di chúc. Nếu không đáp ứng các yếu tố này, di chúc có thể bị tuyên vô hiệu theo quy định tại Điều 630 Bộ luật Dân sự.
Tóm lại, di chúc tay là hình thức lập di chúc phổ biến, dễ thực hiện, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý nếu không nắm rõ quy định. Hiểu rõ bản chất và yêu cầu của di chúc tay là bước đầu tiên để đảm bảo quyền định đoạt tài sản sau khi qua đời một cách hợp pháp và trọn vẹn.
2. Ai có quyền lập di chúc tay? Điều kiện cần đáp ứng theo luật
Để một bản di chúc tay có hiệu lực pháp lý, người lập di chúc trước hết phải là người có quyền lập di chúc và đáp ứng đầy đủ các điều kiện luật định. Theo Điều 625 và Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015, không phải ai cũng có thể tự do viết di chúc và được pháp luật công nhận. Việc lập di chúc chỉ có giá trị nếu người lập đủ điều kiện về độ tuổi, năng lực hành vi dân sự, và ý chí tự nguyện.
Cụ thể:
-
Người từ đủ 18 tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, hoàn toàn có thể lập di chúc tay để định đoạt tài sản của mình.
-
Trường hợp người từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi, vẫn được lập di chúc, nhưng phải có sự đồng ý của cha mẹ hoặc người giám hộ hợp pháp.
-
Người bị mất năng lực hành vi dân sự, người bị hạn chế nhận thức, hoặc đang trong tình trạng mất minh mẫn, lú lẫn tại thời điểm lập di chúc thì không được lập di chúc, hoặc nếu có lập thì di chúc đó không có hiệu lực.
Ngoài ra, để đảm bảo tính hợp pháp, người lập di chúc tay cần có ý chí tự nguyện, không bị ép buộc, dụ dỗ hay đe dọa. Việc viết di chúc phải xuất phát từ mong muốn cá nhân, thể hiện rõ ràng và không chịu sự chi phối từ người khác.
Trong thực tiễn, nhiều bản di chúc bị tuyên vô hiệu vì người lập không đủ minh mẫn, hoặc đang nằm viện, chịu ảnh hưởng của thuốc gây mê, thuốc an thần… Do đó, để tránh rủi ro pháp lý, việc lập di chúc tay nên được thực hiện khi sức khỏe và tinh thần người lập đang ở trạng thái ổn định, minh bạch.
Như vậy, nếu bạn hoặc người thân đang dự định lập di chúc tay, hãy đảm bảo người lập phải hoàn toàn đủ điều kiện về pháp luật để tránh phát sinh tranh chấp hoặc bị tòa tuyên không công nhận sau này.
3. Viết di chúc tay như thế nào cho đúng? Nội dung bắt buộc cần có
Một trong những yếu tố quan trọng nhất quyết định tính hợp pháp của di chúc tay chính là nội dung của di chúc. Dù là tự viết, không qua công chứng hay chứng thực, nhưng nếu nội dung không rõ ràng, thiếu chi tiết hoặc vi phạm quy định pháp luật thì di chúc sẽ bị vô hiệu toàn bộ hoặc một phần.
Theo quy định của Điều 631 Bộ luật Dân sự 2015, một bản di chúc hợp pháp cần có những nội dung cơ bản sau đây:
-
Thông tin người lập di chúc: Ghi đầy đủ họ tên, ngày tháng năm sinh, số CMND/CCCD, nơi cư trú để xác định rõ chủ thể.
-
Thời điểm lập di chúc: Ghi rõ ngày, tháng, năm viết di chúc. Đây là căn cứ để xác định di chúc có được lập trong trạng thái minh mẫn và có trước các di chúc khác không.
-
Tài sản để lại: Nêu rõ tài sản thuộc sở hữu cá nhân, bao gồm mô tả chi tiết về loại tài sản (đất đai, tiền, vàng, xe, sổ tiết kiệm…), địa chỉ, số giấy tờ sở hữu nếu có. Nếu là tài sản chung, cần ghi rõ phần sở hữu được chia.
-
Người thừa kế: Ghi rõ thông tin từng người được hưởng thừa kế (họ tên, ngày sinh, mối quan hệ, nơi ở…). Nếu chia theo tỷ lệ hoặc theo từng tài sản thì cần ghi rõ phần tương ứng của mỗi người.
-
Người quản lý di sản (nếu có): Trong trường hợp người lập di chúc muốn chỉ định người giữ, bảo quản hoặc phân chia di sản, cần ghi rõ họ tên và nhiệm vụ của người này.
-
Lời cam đoan: Cuối di chúc nên có dòng xác nhận rằng nội dung thể hiện là hoàn toàn tự nguyện, không bị ép buộc, và người lập hoàn toàn minh mẫn.
-
Chữ ký hoặc điểm chỉ của người lập di chúc.
Tuy không bắt buộc phải có người làm chứng, nhưng nếu có thêm phần xác nhận của nhân chứng thì càng củng cố tính hợp pháp. Cần lưu ý: Không nên sử dụng ngôn từ mơ hồ, thiếu chính xác hoặc gây hiểu nhầm, tránh tranh chấp khi thực hiện di chúc.
Di Chúc Miệng Là Gì? Quy Định Pháp Luật Mới Nhất Về Di Chúc Miệng 2025
4. Chữ viết, chữ ký và người làm chứng trong di chúc tay: Những yêu cầu bắt buộc
Một di chúc tay dù nội dung đầy đủ đến đâu nhưng nếu không đảm bảo hình thức đúng quy định thì vẫn có thể bị tòa án tuyên vô hiệu. Vì vậy, người lập di chúc cần đặc biệt chú ý đến các yếu tố như: chữ viết, chữ ký, ngày tháng lập di chúc và sự có mặt của người làm chứng.
1. Chữ viết và chữ ký bắt buộc của người lập di chúc
Theo Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015, một bản di chúc tay chỉ được coi là hợp pháp khi:
-
Do chính người lập viết bằng tay toàn bộ nội dung (không đánh máy hay in sẵn).
-
Có đầy đủ chữ ký hoặc điểm chỉ của người lập di chúc ở cuối văn bản.
-
Ghi rõ ngày, tháng, năm lập di chúc.
Chữ ký hoặc điểm chỉ là căn cứ xác định ý chí tự nguyện, là dấu hiệu quan trọng để chứng minh di chúc không bị giả mạo. Nếu thiếu chữ ký hoặc không có ngày lập thì di chúc có thể bị tuyên vô hiệu dù nội dung rõ ràng.
2. Có cần người làm chứng không?
Pháp luật không bắt buộc phải có người làm chứng khi lập di chúc tay. Tuy nhiên, trong thực tế, sự hiện diện của người làm chứng khách quan lại rất quan trọng để bảo vệ tính hợp pháp của di chúc:
-
Người làm chứng nên là người từ đủ 18 tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, không có quyền lợi hoặc nghĩa vụ liên quan đến di chúc.
-
Nếu di chúc không do người lập tự viết (ví dụ: nhờ người khác viết hộ), bắt buộc phải có ít nhất 2 người làm chứng.
Người làm chứng nên ký và ghi rõ thông tin cá nhân dưới phần chữ ký của người lập để làm căn cứ xác minh sau này.
5. Cách lưu giữ di chúc tay: Tránh thất lạc, giả mạo và tranh chấp
Một trong những nhược điểm lớn nhất của di chúc tay chính là khả năng bị thất lạc, sửa đổi trái phép hoặc tiêu hủy sau khi người lập qua đời. Trong thực tế, không ít trường hợp xảy ra tranh chấp chỉ vì không tìm thấy di chúc, hoặc tìm thấy nhưng bị cho là không phải bản gốc hay đã bị thay đổi. Vì vậy, việc lưu giữ di chúc tay đúng cách là điều vô cùng quan trọng nếu bạn muốn đảm bảo ý chí của mình được thực hiện sau khi mất.
1. Lập nhiều bản, niêm phong cẩn thận
Người lập di chúc nên:
-
Viết ít nhất 2 bản di chúc tay giống nhau, mỗi bản đều có chữ ký và ghi ngày tháng.
-
Niêm phong từng bản cẩn thận, có thể dán kín và ghi bên ngoài thông tin nhận dạng như “Di chúc cá nhân – tuyệt đối không mở khi chưa có sự đồng ý”.
-
Nếu có điều kiện, nên gửi 1 bản cho người thân đáng tin cậy hoặc luật sư riêng giữ hộ.
2. Gửi di chúc tại tổ chức có uy tín
Người lập di chúc cũng có thể:
-
Gửi di chúc tại phòng công chứng mà không cần công chứng (dưới dạng “bản lưu giữ”).
-
Gửi vào ngân hàng hoặc két sắt cá nhân có mã khóa.
-
Đăng ký lưu giữ di chúc tại Trung tâm lưu trữ của tổ chức hành nghề công chứng, đảm bảo an toàn tuyệt đối.
3. Thông báo cho người thân tin cậy
Dù không cần công khai toàn bộ nội dung, nhưng người lập nên thông báo cho người thân đáng tin cậy biết rằng mình đã lập di chúc, vị trí lưu giữ, ai đang giữ và cách tiếp cận khi cần thiết. Điều này tránh việc sau khi mất, không ai biết đến sự tồn tại của di chúc, khiến ý chí của người lập không được thực hiện.
Chứng minh khoản vay không có hợp đồng
6. Những rủi ro thường gặp khiến di chúc tay bị vô hiệu
Dù là hình thức đơn giản, thuận tiện và phổ biến, nhưng di chúc tay lại dễ bị tòa án tuyên vô hiệu nếu người lập vi phạm các quy định pháp luật. Trong thực tế, rất nhiều bản di chúc tay đã không được công nhận do mắc phải những lỗi tưởng chừng nhỏ nhưng lại ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính hợp pháp.
Dưới đây là những sai lầm phổ biến nhất cần tránh khi lập di chúc tay:
1. Thiếu ngày, tháng, năm lập di chúc
Theo Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015, di chúc hợp pháp phải ghi rõ thời điểm lập. Nếu di chúc không có ngày tháng năm, sẽ không xác định được hiệu lực ưu tiên giữa các di chúc lập ở nhiều thời điểm khác nhau. Điều này khiến tòa khó phân xử và thường dẫn đến việc vô hiệu toàn bộ.
2. Không có chữ ký hoặc không do người lập tự viết
Một bản di chúc nếu không do chính tay người lập viết ra, hoặc không có chữ ký/điểm chỉ thì có thể bị xem là không thể hiện đúng ý chí cá nhân và bị vô hiệu. Trong trường hợp nhờ người khác viết hộ, cần ít nhất 2 người làm chứng trung lập ký xác nhận.
3. Nội dung mâu thuẫn, không rõ ràng
Di chúc dùng từ ngữ mơ hồ, không ghi rõ người thừa kế là ai, phần tài sản chia như thế nào, hoặc nội dung mâu thuẫn với các văn bản pháp lý khác sẽ khiến việc thi hành gặp khó khăn, dễ dẫn đến tranh chấp.
4. Người làm chứng không hợp lệ
Nếu có người làm chứng, họ không được là người thừa kế, không có quyền lợi liên quan. Nếu vi phạm, di chúc sẽ mất giá trị pháp lý.
5. Di chúc bị sửa chữa không đúng cách
Nếu người lập tự ý gạch xóa, sửa đổi nhưng không ký xác nhận vào chỗ sửa, di chúc cũng có thể bị vô hiệu một phần hoặc toàn bộ.
Kết luận: Lập di chúc tay đúng cách để bảo vệ ý chí và tránh tranh chấp
Lập di chúc tay là một lựa chọn phổ biến, giúp người để lại tài sản có thể chủ động định đoạt phần chia cho người thân theo mong muốn cá nhân. Tuy nhiên, như bài viết đã phân tích, để di chúc tay có giá trị pháp lý, người lập cần đảm bảo 6 yếu tố quan trọng: hiểu rõ khái niệm di chúc tay, đáp ứng điều kiện lập di chúc, soạn nội dung rõ ràng, tuân thủ hình thức viết và ký, lưu trữ an toàn, và tránh các sai lầm pháp lý thường gặp.
Một bản di chúc hợp pháp không chỉ thể hiện trách nhiệm với người thân, mà còn là cách giúp tránh tranh chấp pháp lý kéo dài, gây rạn nứt tình cảm gia đình sau khi mất. Vì vậy, nếu bạn đang cân nhắc lập di chúc tay, hãy thực hiện sớm, cẩn trọng và nên tham khảo ý kiến luật sư để được hướng dẫn cụ thể.
Nếu cần hỗ trợ tư vấn hoặc mẫu di chúc tay đúng quy định, đừng ngần ngại liên hệ với luật sư uy tín để bảo đảm di chúc của bạn có hiệu lực và được thực hiện đúng ý chí khi cần thiết.
Thông tin liên hệ:
Văn phòng Luật sư Châu Đốc – Chi nhánh Bình Dương
📍 Địa chỉ: 92/49/7/20 Nguyễn Thị Chạy, khu phố Chiêu Liêu, Phường Dĩ An,Thành phố Hồ Chí Minh.
📞 Điện thoại: 0987 79 16 32
✉️ Email: luattamduc.law@gmail.com
🌐 Website: luattamduc.vn
📘 Facebook: Luật sư Dân sự
🎵 TikTok: @luatsutuvantphcm
📍 Google Maps: Xem bản đồ
🕐 Thời gian làm việc: Thứ 2 – Thứ 7 (8:00 – 17:00)
