Cách lập di chúc hợp pháp – Điều kiện, mẫu và 4 lưu ý quan trọng

Mở đầu: Lập di chúc hợp pháp – Chìa khóa để phân chia tài sản minh bạch, tránh tranh chấp 

Trong đời sống hiện đại, việc lập di chúc không còn là điều “kiêng kỵ” như quan niệm trước đây. Trái lại, đây là hành vi pháp lý thể hiện sự chủ động của cá nhân trong việc định đoạt tài sản sau khi qua đời. Một bản di chúc hợp pháp sẽ giúp người để lại tài sản yên tâm rằng mong muốn của mình được thực hiện, đồng thời giúp người thừa kế tránh khỏi những tranh chấp không đáng có về sau.

Tuy nhiên, không phải di chúc nào cũng có giá trị pháp lý. Trên thực tế, rất nhiều di chúc bị tuyên vô hiệu vì vi phạm quy định về hình thức, không đáp ứng điều kiện pháp luật hoặc được lập trong trạng thái không minh mẫn. Khi đó, việc phân chia di sản sẽ phải áp dụng theo quy định của pháp luật về thừa kế – điều này có thể trái với mong muốn thực sự của người để lại di sản.

Chính vì vậy, hiểu rõ cách lập di chúc hợp pháp, nắm được các điều kiện về chủ thể, nội dung và hình thức, cũng như lưu ý các tình huống thường gặp là vô cùng quan trọng. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn:

• Điều kiện để một bản di chúc được xem là hợp pháp theo pháp luật Việt Nam;

• Các mẫu di chúc phổ biến và hợp lệ;

• Những lưu ý cần thiết để di chúc không bị vô hiệu;

• Các quyền và nghĩa vụ của người lập và người hưởng di chúc.

Việc chuẩn bị chu đáo một bản di chúc hợp pháp không chỉ thể hiện trách nhiệm đối với gia đình, con cháu, mà còn là hành động thể hiện sự cẩn trọng, minh bạch và hợp lý trong quản lý tài sản cá nhân.

---

1. Di chúc là gì? Tại sao cần lập di chúc hợp pháp?

1.1. Khái niệm di chúc theo quy định pháp luật

Theo Điều 624 Bộ luật Dân sự 2015, di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Di chúc có thể được lập bằng văn bản hoặc bằng lời nói, miễn là tuân thủ đúng quy định về điều kiện chủ thể, hình thức và nội dung theo pháp luật.

Di chúc là một hành vi pháp lý đơn phương, chỉ cần có sự thể hiện ý chí của người để lại tài sản mà không cần sự chấp thuận của bên thụ hưởng. Tuy nhiên, để phát sinh hiệu lực, di chúc cần đáp ứng đầy đủ các điều kiện hợp pháp và không bị tuyên vô hiệu bởi tòa án.

1.2. Vai trò quan trọng của việc lập di chúc

Việc lập di chúc mang lại nhiều lợi ích thực tế, cụ thể:

• Chủ động định đoạt tài sản: Người lập di chúc có thể quyết định chính xác ai sẽ được hưởng tài sản, phần nào, theo ý chí cá nhân, thay vì để pháp luật tự động chia theo hàng thừa kế.

• Giảm thiểu tranh chấp sau khi qua đời: Một bản di chúc rõ ràng, hợp pháp sẽ giúp tránh những mâu thuẫn, kiện tụng giữa các thành viên trong gia đình liên quan đến việc chia di sản.

• Bảo vệ quyền lợi cho những người yếu thế: Thông qua di chúc, người lập có thể để lại tài sản cho người già, người khuyết tật, con riêng, người phụ thuộc… mà pháp luật không xếp vào hàng thừa kế.

• Tôn trọng ý chí cá nhân: Di chúc là sự ghi nhận ý chí sau cùng của người để lại tài sản, và được pháp luật bảo hộ nếu đúng trình tự, thủ tục.

1.3. Những rủi ro khi di chúc không hợp pháp

Nếu một bản di chúc vi phạm quy định về hình thức hoặc nội dung, bị lập trong tình trạng người lập không minh mẫn, hoặc bị ép buộc, lừa dối…, thì có thể bị tòa án tuyên vô hiệu. Khi đó, việc phân chia di sản sẽ buộc phải thực hiện theo quy định pháp luật về thừa kế, gây ra hệ quả không mong muốn và có thể dẫn đến tranh chấp kéo dài.

---

Ở phần tiếp theo, chúng ta sẽ đi sâu vào các điều kiện để một bản di chúc được công nhận là hợp pháp – một trong những bước quan trọng nhất để bảo vệ quyền định đoạt tài sản của cá nhân một cách đầy đủ và hợp lý.

---

---

3. Cách lập di chúc một cách hợp pháp theo quy định pháp luật Việt Nam

Việc lập di chúc đúng trình tự và hình thức sẽ giúp bản di chúc có giá trị pháp lý, tránh bị vô hiệu hoặc bị tranh chấp sau này. Dưới đây là các bước cơ bản để lập di chúc hợp pháp, theo quy định tại Bộ luật Dân sự 2015:

---

3.1. Xác định người có quyền lập di chúc

Người lập di chúc phải:

• Đủ 18 tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, minh mẫn, sáng suốt tại thời điểm lập di chúc;

• Người từ đủ 15 đến dưới 18 tuổi vẫn có thể lập di chúc, nhưng phải được người giám hộ đồng ý.

---

3.2. Xác định nội dung di chúc

Di chúc cần thể hiện rõ các nội dung sau để đảm bảo tính hợp pháp:

• Thông tin cá nhân của người lập di chúc (họ tên, ngày sinh, số CMND/CCCD, nơi cư trú…);

• Danh sách người được hưởng di sản, mối quan hệ với người lập di chúc;

• Tài sản để lại (mô tả chi tiết, giá trị, tình trạng pháp lý…);

• Cách chia tài sản, tỉ lệ hoặc phần cụ thể cho từng người;

• Cam kết lập di chúc hoàn toàn tự nguyện, không bị ép buộc;

• Ngày tháng năm lập di chúc và chữ ký hoặc điểm chỉ của người lập.

---

3.3. Chọn hình thức lập di chúc phù hợp

Pháp luật công nhận 02 hình thức chính:

a. Di chúc bằng văn bản

• Có thể lập tại nhà, viết tay, đánh máy, có người làm chứng hoặc không;

• Di chúc công chứng/chứng thực có giá trị pháp lý cao, hạn chế tranh chấp;

• Trong trường hợp người lập không biết chữ, không ký được thì có thể điểm chỉ và nhờ người khác ghi lại nội dung trước sự chứng kiến của công chứng viên hoặc người làm chứng.

b. Di chúc bằng miệng (lời nói)

• Chỉ được công nhận trong trường hợp tính mạng người lập bị đe dọa nghiêm trọng và không thể lập di chúc bằng văn bản;

• Phải có ít nhất hai người làm chứng và người lập di chúc phải qua đời trong vòng 5 ngày thì di chúc miệng mới có giá trị.

---

3.4. Công chứng/chứng thực di chúc (không bắt buộc nhưng nên thực hiện)

Mặc dù pháp luật không bắt buộc mọi di chúc đều phải công chứng hoặc chứng thực, nhưng đây là cách tốt nhất để đảm bảo:

• Tính hợp pháp rõ ràng;

• Tránh bị sửa đổi, giả mạo hoặc bị tranh chấp về sau;

• Có cơ sở chứng minh ý chí của người để lại di sản nếu xảy ra tranh chấp.

Người lập có thể đến phòng công chứng, văn phòng luật sư, UBND cấp xã/phường để yêu cầu công chứng hoặc chứng thực di chúc.

Thừa kế đất đai không có di chúc theo 4 hàng thừa kế

---

4. Lưu ý quan trọng khi lập di chúc để tránh bị vô hiệu

Việc lập di chúc tưởng chừng đơn giản nhưng thực tế lại rất dễ bị tuyên vô hiệu nếu người lập không tuân thủ đúng quy định pháp luật. Dưới đây là những lưu ý quan trọng cần ghi nhớ khi lập di chúc để đảm bảo hợp pháp và có hiệu lực sau khi người để lại di sản qua đời.

4.1. Người lập di chúc phải có năng lực hành vi dân sự đầy đủ

Một trong những điều kiện tiên quyết để di chúc hợp pháp là người lập phải đủ từ 18 tuổi trở lên và có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, tức là minh mẫn, sáng suốt khi lập di chúc. Nếu người để lại di chúc bị mất năng lực hành vi dân sự hoặc lập di chúc trong trạng thái không minh mẫn, thì di chúc dễ bị vô hiệu.

Với người từ 15 đến dưới 18 tuổi, vẫn có thể lập di chúc nhưng phải được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý.

4.2. Nội dung di chúc không vi phạm điều cấm của luật

Di chúc không được có nội dung trái pháp luật, trái đạo đức xã hội. Ví dụ: không được dùng di chúc để định đoạt tài sản không thuộc quyền sở hữu của mình, hoặc để lại tài sản cho người bị tòa án tuyên bố không có quyền hưởng di sản (theo Điều 621 Bộ luật Dân sự).

Ngoài ra, di chúc cũng không được xâm phạm quyền của người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc như cha mẹ, vợ/chồng, con chưa thành niên hoặc con đã thành niên nhưng không có khả năng lao động.

4.3. Hình thức di chúc cần đúng luật

Di chúc có thể lập bằng văn bản (viết tay, đánh máy, công chứng…) hoặc bằng lời nói (trong trường hợp cấp bách). Tuy nhiên:

• Di chúc bằng lời nói chỉ hợp pháp khi có ít nhất 2 người làm chứng và người đó mất trong vòng 5 ngày kể từ khi lập.

• Di chúc bằng văn bản có công chứng hoặc chứng thực sẽ có giá trị pháp lý cao hơn, giảm thiểu nguy cơ tranh chấp.

4.4. Không bị ép buộc, lừa dối khi lập di chúc

Người lập di chúc phải thực hiện hoàn toàn tự nguyện, không bị đe dọa, ép buộc, mua chuộc hay tác động về tinh thần. Nếu có căn cứ chứng minh di chúc bị lập trong điều kiện cưỡng ép, lừa dối thì tòa án có thể tuyên di chúc đó vô hiệu.

4.5. Lưu giữ di chúc cẩn thận

Dù lập di chúc hợp pháp nhưng nếu bị thất lạc, bị tiêu hủy hoặc không ai biết đến thì cũng không có giá trị thực tiễn. Do đó, cần lưu trữ cẩn thận, có thể gửi tại phòng công chứng, người thân tin tưởng hoặc luật sư.

---

5. Các câu hỏi thường gặp khi lập di chúc

Di chúc không công chứng có giá trị không?

Có. Di chúc viết tay vẫn có giá trị nếu đáp ứng đầy đủ điều kiện pháp luật.

Có thể lập di chúc để lại toàn bộ tài sản cho một người không?

Được. Tuy nhiên cần lưu ý quyền hưởng phần di sản bắt buộc của một số đối tượng như con chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự (Điều 644 BLDS).

Có được để lại di chúc cho người không cùng huyết thống?

Được. Luật không giới hạn người thừa kế là thân nhân, miễn là người lập di chúc tự nguyện và không bị lừa dối.

Tranh chấp di sản thừa kế không có di chúc và 7 điều cần biết

---

Kết luận: Lập di chúc hợp pháp – Bảo vệ ý chí và quyền lợi

Lập di chúc là một quyền cá nhân quan trọng, đồng thời cũng là hành động thể hiện trách nhiệm với gia đình, con cháu. Tuy nhiên, để di chúc có hiệu lực pháp lý, người lập cần đảm bảo đúng điều kiện, hình thức và quy trình theo quy định pháp luật. Việc tham khảo ý kiến từ luật sư hoặc công chứng viên cũng là giải pháp an toàn nhằm hạn chế tranh chấp về sau.

Nếu bạn đang có nhu cầu soạn thảo, công chứng hoặc kiểm tra tính hợp pháp của di chúc, hãy liên hệ với đơn vị luật uy tín để được hỗ trợ kịp thời và chính xác.

Thông tin liên hệ:

Văn phòng Luật sư Châu Đốc – Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh
📍 Địa chỉ: 92/49/7/20 Nguyễn Thị Chạy, khu phố Chiêu Liêu, phường Dĩ An, Thành phố Hồ Chí Minh.
📞 Điện thoại: 0987 79 16 32
✉️ Email: luattamduc.law@gmail.com
🌐 Website: luattamduc.vn
📘 Facebook: Luật sư Dân sự
🎵 TikTok: @luatsutuvantphcm
📍 Google Maps: Xem bản đồ
🕐 Thời gian làm việc: Thứ 2 – Thứ 7 (8:00 – 17:00)