Vi phạm quyền SHTT và 3 biện pháp xử lý vi phạm quyền SHTT phổ biến nhất 2025 nhất

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế, quyền sở hữu trí tuệ (quyền SHTT) đã trở thành một trong những tài sản quan trọng của cá nhân, tổ chức và doanh nghiệp. Tuy nhiên, tại Việt Nam và nhiều quốc gia khác, tình trạng vi phạm quyền SHTT vẫn đang diễn ra phổ biến, với nhiều hình thức tinh vi như xâm phạm nhãn hiệu, sao chép kiểu dáng công nghiệp, sử dụng trái phép sáng chế, vi phạm bản quyền phần mềm, tác phẩm nghệ thuật… Những hành vi này không chỉ gây tổn thất về kinh tế mà còn làm suy giảm uy tín thương hiệu, phá vỡ sự công bằng trong cạnh tranh.

Để bảo vệ quyền lợi chính đáng của chủ sở hữu, Pháp luật Việt Nam hiện hành, đặc biệt là Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 (sửa đổi, bổ sung 2009, 2019, 2022), cùng với các văn bản liên quan như Bộ luật Dân sự 2015, Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017), Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012 (sửa đổi 2025) đã quy định 3 nhóm biện pháp cơ bản để xử lý hành vi vi phạm quyền SHTT, bao gồm: hành chính, dân sự và hình sự.

1. Các dấu hiệu và hành vi vi phạm quyền SHTT

Theo Điều 5, Điều 28, Điều 129, Điều 198 Luật SHTT hiện hành cùng các nghị định hướng dẫn, hành vi vi phạm quyền SHTT được nhận diện qua nhiều dạng khác nhau. Một số dấu hiệu phổ biến gồm:

1.1. Xâm phạm quyền tác giả và quyền liên quan

• Sao chép, sử dụng, phân phối, phát sóng tác phẩm mà không được sự đồng ý của tác giả hoặc chủ sở hữu quyền.

• Tự ý khai thác bản quyền phần mềm, game, phim, nhạc, sách điện tử…

• Mạo nhận quyền tác giả, sửa chữa, cắt xén tác phẩm làm sai lệch nội dung.

1.2. Xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp

• Nhãn hiệu: Sử dụng dấu hiệu trùng hoặc tương tự gây nhầm lẫn với nhãn hiệu đã đăng ký cho cùng loại sản phẩm/dịch vụ.

• Kiểu dáng công nghiệp: Sao chép hoặc sử dụng sản phẩm có kiểu dáng trùng/tương tự kiểu dáng đã được bảo hộ.

• Sáng chế/Giải pháp hữu ích: Sử dụng sản phẩm, quy trình thuộc phạm vi bảo hộ của sáng chế mà không có sự cho phép.

• Tên thương mại: Sử dụng tên doanh nghiệp, cửa hàng tương tự gây nhầm lẫn với tên thương mại đã được bảo hộ.

• Chỉ dẫn địa lý: Gắn chỉ dẫn địa lý được bảo hộ lên sản phẩm không có nguồn gốc thực tế tại khu vực đó.

1.3. Hành vi cạnh tranh không lành mạnh liên quan đến SHTT

• Đăng ký, chiếm giữ tên miền trùng/tương tự nhãn hiệu nổi tiếng để trục lợi.

• Quảng cáo, bao bì, nhãn mác gây nhầm lẫn về chủ thể sản xuất, kinh doanh.

• Lợi dụng bí mật kinh doanh của người khác thông qua hành vi gián điệp công nghiệp hoặc vi phạm nghĩa vụ bảo mật.

2. Biện pháp hành chính – Cơ chế xử lý nhanh chóng

Biện pháp hành chính là công cụ quan trọng và phổ biến nhất trong việc xử lý hành vi vi phạm quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) tại Việt Nam. Cơ sở pháp lý cho biện pháp này được quy định tại Điều 211, 212 Luật SHTT hiện hành và Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012 (sửa đổi 2025). Đây là phương thức được đánh giá cao nhờ tính linh hoạt, thủ tục đơn giản và thời gian giải quyết nhanh chóng.

Khi phát hiện hành vi xâm phạm quyền SHTT, chủ thể quyền hoặc người có liên quan có thể nộp đơn yêu cầu xử lý vi phạm tới cơ quan có thẩm quyền như:

• Thanh tra Bộ Khoa học & Công nghệ
• Quản lý thị trường
• Hải quan hoặc Công an kinh tế
• Toà án
• Công an
• Uỷ ban nhân dân các cấp

Trong đơn, người yêu cầu cần cung cấp tài liệu chứng minh quyền SHTT của mình (giấy chứng nhận đăng ký, hợp đồng chuyển giao quyền…) cùng với chứng cứ về hành vi vi phạm. Sau khi tiếp nhận, cơ quan chức năng sẽ tiến hành kiểm tra, xác minh và ra quyết định xử phạt nếu có căn cứ.

Hình thức xử lý hành chính gồm:

• Phạt tiền theo quy định của pháp luật.

• Buộc tịch thu, tiêu hủy hàng hóa, nguyên liệu, phương tiện vi phạm.

• Buộc loại bỏ yếu tố vi phạm trên hàng hóa, phương tiện kinh doanh.

• Đình chỉ hoạt động sản xuất, kinh doanh có thời hạn.

👉 Ưu điểm: xử lý nhanh chóng, chi phí thấp, phù hợp với đa số vụ việc vi phạm nhỏ lẻ, hàng hóa lưu thông trên thị trường hoặc tại cửa khẩu.

👉 Hạn chế: không giải quyết được vấn đề bồi thường thiệt hại cho chủ thể quyền, do đó trong những vụ việc gây tổn thất lớn hoặc vi phạm có tính hệ thống, biện pháp hành chính cần kết hợp với con đường dân sự hoặc hình sự để đạt hiệu quả răn đe và bảo vệ quyền lợi toàn diện hơn.

---

3. Biện pháp dân sự – Bảo vệ trực tiếp quyền và lợi ích của chủ thể quyền

Biện pháp dân sự là công cụ pháp lý quan trọng nhằm bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ (SHTT), được quy định tại Điều 202 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi, bổ sung 2009, 2019, 2022). Theo đó, chủ thể quyền có thể yêu cầu Tòa án giải quyết nhằm buộc bên vi phạm chấm dứt hành vi xâm phạm và bồi thường thiệt hại. Cơ sở tố tụng được điều chỉnh bởi Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, còn cơ chế bồi thường thiệt hại được quy định tại Bộ luật Dân sự 2015.

3.1. Thủ tục thực hiện

Chủ thể quyền có thể khởi kiện tại Tòa án để yêu cầu chấm dứt hành vi vi phạm và bồi thường thiệt hại. Đây là cơ chế quan trọng giúp bảo vệ trực tiếp lợi ích của người bị xâm phạm.

3.1.1. Chuẩn bị hồ sơ khởi kiện:

• Đơn khởi kiện theo mẫu tại Điều 189 BLTTDS 2015;

• Giấy chứng nhận đăng ký quyền SHTT (nhãn hiệu, sáng chế, kiểu dáng…);

• Tài liệu chứng minh hành vi vi phạm (hóa đơn, sản phẩm, hình ảnh, giám định SHTT…);

• Tài liệu chứng minh thiệt hại (báo cáo kinh doanh, chi phí hợp lý để ngăn chặn hành vi, tổn thất uy tín…).

3.1.2. Nộp đơn tại Tòa án có thẩm quyền: Thường là Tòa án nhân dân cấp tỉnh nơi bị đơn cư trú hoặc có trụ sở.

3.1.3 Thụ lý và xét xử: Sau khi nhận đơn và hồ sơ hợp lệ, Tòa án thụ lý vụ án, tiến hành hòa giải theo Điều 205 Luật SHTT hiện hành và Điều 207 BLTTDS. Nếu hòa giải không thành, vụ án được đưa ra xét xử.

3.1.4. Biện pháp khẩn cấp tạm thời (Điều 206 Luật SHTT hiện hành; Điều 111 BLTTDS): Trong trường hợp khẩn cấp, nguyên đơn có thể yêu cầu Tòa án áp dụng như tạm giữ, kê biên hàng hóa vi phạm, cấm lưu thông hoặc phong tỏa tài sản.

3.2. Biện pháp áp dụng

Tòa án có thể áp dụng các biện pháp:

• Buộc chấm dứt hành vi xâm phạm.

• Buộc xin lỗi, cải chính công khai.

• Buộc bồi thường thiệt hại (tính theo tổn thất thực tế, lợi nhuận bất chính hoặc mức bồi thường theo luật định).

• Buộc tiêu hủy hàng hóa, phương tiện vi phạm.

👉 Ưu điểm: biện pháp mang tính triệt để, giúp chủ thể quyền không chỉ ngăn chặn hành vi xâm phạm mà còn bù đắp tổn thất thực tế.
👉 Hạn chế: thủ tục khởi kiện dân sự thường kéo dài, phức tạp và tốn kém chi phí, đòi hỏi chủ thể quyền phải chuẩn bị hồ sơ chặt chẽ, chứng cứ đầy đủ. Trong thực tiễn, biện pháp dân sự thường được sử dụng trong các vụ tranh chấp lớn, có yếu tố kinh doanh lâu dài, hoặc khi thiệt hại về kinh tế cần được bồi thường toàn diện.

---

4. Biện pháp hình sự – Công cụ răn đe nghiêm khắc

4.1. Cơ sở pháp lý

Biện pháp hình sự được áp dụng đối với các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) có tính chất nghiêm trọng, gây thiệt hại lớn cho chủ thể quyền hoặc xã hội. Cơ sở pháp lý chính được quy định tại:

• Điều 225 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017): Tội xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan.

• Điều 226 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017): Tội xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp.

• Điều 192, 193 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017): Tội sản xuất, buôn bán hàng giả liên quan đến nhãn hiệu.

4.2. Trường hợp áp dụng

Theo khoản 1 Điều 226 BLHS 2015, người nào cố ý xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp đối với nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý đang được bảo hộ tại Việt Nam mà:

• Thu lợi bất chính từ 100 triệu đồng đến dưới 300 triệu đồng, hoặc

• Gây thiệt hại cho chủ sở hữu từ 200 triệu đồng đến dưới 500 triệu đồng, hoặc

• Hàng hóa vi phạm có giá trị từ 200 triệu đồng đến dưới 500 triệu đồng,

thì bị phạt tiền từ 50 triệu đồng đến 500 triệu đồng hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.

Nếu phạm tội có tổ chức, phạm tội 2 lần trở lên, thu lợi bất chính từ 300 triệu đồng trở lên hoặc gây thiệt hại từ 500 triệu đồng trở lên, mức hình phạt có thể lên tới 5 năm tù. Đối với pháp nhân thương mại, mức phạt tối đa có thể là 5 tỷ đồng hoặc đình chỉ hoạt động đến 2 năm.

4.3. Thực tiễn:

Xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp – Bia Saigon Vietnam

Cơ quan tiến hành: Viện Khoa học Sở hữu Trí tuệ (Bộ KH&CN) kết luận vào ngày 16/9/2022 rằng: Các dấu hiệu như “BIA SAIGON VIETNAM” + hình khiên đứng + hình con rồng, “BIA SAIGON VN”, v.v… được gắn trên lon bia, vỏ lon, thùng carton của Công ty B.V là các dấu hiệu xâm phạm quyền theo Điều 11 Nghị định 105/2006 (sửa đổi) đối với nhãn hiệu được bảo hộ (“Bia Saigon” và “Bia Saigon + hình con rồng”).

Giá trị hàng hóa liên quan: tổng trị giá sản phẩm mà Cơ sở sản xuất B.V đã sản xuất cho Công ty Bia Sài Gòn Việt Nam là 1.472.250.600 đồng.

Chủ thể vi phạm: Lê Đình Trung là đại diện theo pháp luật của Công ty Cổ phần Tập đoàn Bia Sài Gòn — người trực tiếp thực hiện các hành vi vi phạm; pháp nhân Công ty Cổ phần Tập đoàn Bia Sài Gòn Việt Nam bị xác định là vi phạm quyền sở hữu công nghiệp.

Xử lý: Tòa án đã tuyên phạt Công ty Cổ phần Tập đoàn Bia Sài Gòn Việt Nam mức hình phạt tiền 3 tỷ đồng, và cá nhân Lê Đình Trung 700 triệu đồng về hành vi xâm phạm nhãn hiệu đã được bảo hộ.

Phân tích:

Cơ sở pháp lý áp dụng:

• Luật Sở hữu trí tuệ (các điều về nhãn hiệu nổi tiếng, quyền sở hữu công nghiệp) + Nghị định hướng dẫn (Nghị định 105/2006, sửa đổi) về xử lý hành vi xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp.

• Việc sử dụng các dấu hiệu giống / tương tự đến mức gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng được xác định là vi phạm.

Tinh huống vi phạm: Công ty đã sử dụng dấu hiệu “BIA SAIGON VIETNAM” cùng biểu tượng hình khiên, hình con rồng, rất gần giống nhãn hiệu nổi tiếng “Bia Saigon” được bảo hộ — sản phẩm được hiểu là bia, vỏ lon bia hoặc thùng carton đựng bia. Việc này làm người tiêu dùng có khả năng hiểu sai về nguồn gốc sản phẩm, ảnh hưởng đến quyền của chủ sở hữu nhãn hiệu.

Hiệu quả xử lý:

• Đây là một vụ việc có giá trị vi phạm tương đối lớn (~1,47 tỉ đồng) → đã được xử lý nghiêm khắc bằng hình phạt tiền lớn đối với cả pháp nhân và cá nhân.
• Tính răn đe rõ rệt: thông qua án phạt tiền lớn, công khai, có thể góp phần làm giảm hành vi vi phạm tương tự.
• Tuy nhiên, trong thông tin có sẵn, không rõ có áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời (ví dụ tịch thu, đình chỉ) hay bồi thường thiệt hại cho chủ quyền (ngoài phạt tiền)

👉 Đây là biện pháp có tính răn đe mạnh mẽ, nhằm triệt phá các hành vi xâm phạm có tính chất hệ thống, gây ảnh hưởng lớn đến lợi ích công cộng.

---

5. Kết luận

Giải pháp hiệu quả trong xử lý vi phạm quyền SHTT

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, sở hữu trí tuệ ngày càng trở thành tài sản quan trọng của doanh nghiệp. Tuy nhiên, tình trạng vi phạm quyền SHTT vẫn diễn ra phổ biến, từ xâm phạm nhãn hiệu, sáng chế đến kiểu dáng công nghiệp, gây thiệt hại lớn cho chủ thể quyền và làm méo mó môi trường cạnh tranh.

Hiện nay, pháp luật Việt Nam quy định rõ 3 biện pháp xử lý vi phạm quyền SHTT gồm: hành chính, dân sự và hình sự.

• Biện pháp hành chính: nhanh chóng, kịp thời, phù hợp với các trường hợp cần ngăn chặn vi phạm ngay lập tức.

• Biện pháp dân sự: tập trung vào bồi thường thiệt hại, khôi phục quyền và lợi ích hợp pháp của chủ sở hữu.

• Biện pháp hình sự: áp dụng với các hành vi nghiêm trọng, có yếu tố tái phạm, đảm bảo tính răn đe cao.

Thực tế cho thấy, nhiều vụ việc lớn đã được xử lý nghiêm minh. Điển hình là vụ xâm phạm nhãn hiệu “Bia Saigon” năm 2022, Tòa án đã tuyên phạt doanh nghiệp vi phạm và người đại diện pháp luật hàng tỷ đồng. Đây là minh chứng rõ ràng cho thấy Nhà nước quyết tâm bảo vệ quyền SHTT và khuyến khích đổi mới sáng tạo.

Tuy nhiên, để việc xử lý vi phạm quyền sở hữu trí tuệ đạt hiệu quả hơn, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan chức năng, chủ thể quyền và cộng đồng doanh nghiệp. Đồng thời, việc nâng cao nhận thức xã hội, chủ động đăng ký và bảo vệ nhãn hiệu, sáng chế cũng là giải pháp lâu dài giúp giảm thiểu vi phạm.

Tóm lại, áp dụng đồng bộ 3 biện pháp xử lý vi phạm quyền SHTT không chỉ bảo vệ lợi ích hợp pháp cho doanh nghiệp mà còn góp phần xây dựng môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch và bền vững tại Việt Nam.

👉 Nếu bạn đang gặp khó khăn hoặc cần tư vấn pháp lý chi tiết, hãy liên hệ ngay với Luật Tâm Đức để được hỗ trợ nhanh chóng, chính xác và bảo mật. Chúng tôi cam kết đồng hành cùng bạn, bảo vệ quyền lợi hợp pháp và mang đến giải pháp tối ưu nhất. Hãy tìm đến luật sư để được bảo vệ quyền lợi đúng luật, nhanh chóng và hiệu quả.

---

Thông tin liên hệ:

Văn phòng Luật sư Châu Đốc – Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh 
📍 Địa chỉ: 92/49/7/20 Nguyễn Thị Chạy, khu phố Chiêu Liêu, Phường Dĩ An, Thành phố Hồ Chí Minh.
📞 Điện thoại: 0987 79 16 32
✉️ Email: luattamduc.law@gmail.com
🌐 Website: luattamduc.vn
📘 Facebook: Luật sư Dân sự
🎵 TikTok: @luatsutuvantphcm
📍 Google Maps: Xem bản đồ
🕐 Thời gian làm việc: Thứ 2 – Thứ 7 (8:00 – 17:00)