Quyền được cấp dưỡng của con sau ly hôn – Cha mẹ cần biết gì?

Ly hôn không chỉ là chấm dứt quan hệ hôn nhân mà còn kéo theo nhiều vấn đề pháp lý liên quan, trong đó nổi bật nhất là quyền được cấp dưỡng cho con sau ly hôn. Đây là trách nhiệm bắt buộc, được pháp luật quy định rõ ràng nhằm đảm bảo quyền lợi chính đáng cho con chưa thành niên hoặc con đã thành niên nhưng mất khả năng lao động, không có tài sản để tự nuôi sống bản thân.

I. Cấp dưỡng sau ly hôn là gì? 

Cấp dưỡng sau ly hôn là một chế định quan trọng trong Luật Hôn nhân và Gia đình, nhằm bảo vệ quyền lợi của con cái sau khi cha mẹ chấm dứt quan hệ hôn nhân. Bản chất của việc cấp dưỡng không chỉ là trách nhiệm pháp lý, mà còn là nghĩa vụ đạo đức của cha mẹ đối với con.

1. Khái niệm pháp lý

• Cấp dưỡng được hiểu là việc cha hoặc mẹ không trực tiếp nuôi con phải đóng góp một khoản tiền hoặc hiện vật để đảm bảo cho sự phát triển bình thường của con.

• Nghĩa vụ cấp dưỡng được ghi nhận rõ trong bản án hoặc quyết định ly hôn của Tòa án.

2. Đối tượng được cấp dưỡng

• Con chưa đủ 18 tuổi.

• Con đã đủ 18 tuổi nhưng mất khả năng lao động, hoặc không có tài sản tự nuôi sống bản thân.

• Trong một số trường hợp đặc biệt, con đang theo học đại học, cao đẳng cũng có thể được xem xét yêu cầu cấp dưỡng nếu chứng minh được nhu cầu và sự khó khăn về tài chính.

3. Ý nghĩa của việc cấp dưỡng

• Bảo đảm quyền trẻ em được sống, học tập, phát triển bình thường sau khi cha mẹ ly hôn.

• Tránh tình trạng bất công, khi chỉ một bên gánh vác toàn bộ trách nhiệm nuôi con.

• Góp phần hạn chế mâu thuẫn, tranh chấp phát sinh sau ly hôn giữa hai bên cha mẹ.

4. Hình thức cấp dưỡng
   Theo luật, việc cấp dưỡng có thể thực hiện theo nhiều cách khác nhau:

• Cấp dưỡng hàng tháng.

• Cấp dưỡng theo quý, theo năm.

• Cấp dưỡng một lần (trong trường hợp người có điều kiện tài chính hoặc hai bên thỏa thuận).

• Ngoài ra, các bên có thể thỏa thuận bằng tài sản (ví dụ: chuyển nhượng đất, nhà, cổ phần, phương tiện…) để thay thế nghĩa vụ cấp dưỡng bằng tiền.

5. Nguyên tắc cấp dưỡng

• Phải phù hợp với điều kiện của người có nghĩa vụ.

• Phải đáp ứng nhu cầu thiết yếu của con.

• Có thể thay đổi khi điều kiện hoặc nhu cầu thay đổi.

CÁCH GIÀNH QUYỀN NUÔI CON KHI LY HÔN THEO QUY ĐỊNH MỚI

II. Ai có nghĩa vụ cấp dưỡng sau ly hôn? 

Theo quy định của Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, nghĩa vụ cấp dưỡng sau ly hôn không chỉ rơi vào một phía, mà tùy từng trường hợp cụ thể, người có nghĩa vụ có thể là cha, mẹ, hoặc cả hai bên.

1. Cha hoặc mẹ không trực tiếp nuôi con

• Đây là trường hợp phổ biến nhất. Sau khi ly hôn, nếu Tòa án giao con cho một bên trực tiếp nuôi thì bên còn lại phải có trách nhiệm cấp dưỡng.

• Ví dụ: Con sống với mẹ, thì cha có nghĩa vụ cấp dưỡng; con sống với cha, thì mẹ có nghĩa vụ cấp dưỡng.

2. Cha, mẹ đều không trực tiếp nuôi con

• Trong một số trường hợp đặc biệt, Tòa án có thể giao con cho người thân khác (ông bà, cô, dì, chú, bác, anh chị em ruột của con) trực tiếp chăm sóc.

• Khi đó, cả cha và mẹ đều phải có trách nhiệm cấp dưỡng để bảo đảm quyền lợi cho con.

3. Nghĩa vụ của cha mẹ dù đã tái hôn

• Sau khi ly hôn, dù cha hoặc mẹ đã kết hôn với người khác, nghĩa vụ cấp dưỡng cho con riêng vẫn không chấm dứt.

• Con cái từ cuộc hôn nhân trước vẫn có quyền được hưởng cấp dưỡng cho đến khi đủ điều kiện tự lập.

4. Nghĩa vụ cấp dưỡng trong trường hợp đặc biệt

• Nếu cha, mẹ mất năng lực hành vi dân sự hoặc gặp khó khăn nghiêm trọng về tài chính, nghĩa vụ cấp dưỡng có thể được Tòa án điều chỉnh.

• Trong trường hợp có người khác tự nguyện nuôi con thay, cha hoặc mẹ vẫn phải thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng, trừ khi Tòa án quyết định miễn trừ.

5. Nguyên tắc quan trọng

• Nghĩa vụ cấp dưỡng cho con là nghĩa vụ bắt buộc, không phụ thuộc vào việc cha hoặc mẹ có muốn hay không.

• Việc trốn tránh, không thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng có thể bị xử phạt hành chính hoặc thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu kéo dài và gây hậu quả nghiêm trọng cho con.

Người lao động cần làm gì khi bị công ty nợ lương, chậm lương?

III. Mức cấp dưỡng được tính thế nào?

Mức cấp dưỡng cho con sau ly hôn không có một con số cố định cho tất cả các trường hợp mà sẽ được xác định dựa trên nhiều yếu tố khác nhau. Theo quy định tại Điều 116, 117 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, mức cấp dưỡng phải phù hợp với thu nhập, khả năng thực tế của người có nghĩa vụ cấp dưỡng và nhu cầu thiết yếu của con.

1. Dựa trên nhu cầu thực tế của con

• Con sau ly hôn vẫn có quyền được bảo đảm mức sống tương tự như khi cha mẹ còn chung sống.

• Nhu cầu thiết yếu bao gồm: ăn uống, quần áo, chỗ ở, học hành, chăm sóc y tế, vui chơi và phát triển thể chất – tinh thần.

• Nếu con còn nhỏ (học mẫu giáo, tiểu học) thì chi phí ít hơn so với con đang học cấp 3 hoặc học đại học.

2. Dựa trên thu nhập và khả năng tài chính của cha/mẹ

• Người có nghĩa vụ cấp dưỡng phải trích từ thu nhập ổn định hàng tháng (lương, tiền công, tiền kinh doanh, thu nhập khác) để đóng góp nuôi con.

• Ví dụ: Một người có thu nhập trung bình 20 triệu/tháng, mức cấp dưỡng có thể dao động từ 3 – 5 triệu/tháng/con, tùy nhu cầu sinh hoạt và học tập.

• Nếu người có nghĩa vụ có thu nhập cao hơn thì mức cấp dưỡng cũng có thể cao hơn để đảm bảo quyền lợi cho con.

3. Thỏa thuận giữa cha mẹ

• Cha mẹ có thể tự thỏa thuận mức cấp dưỡng phù hợp với điều kiện của mỗi bên và nhu cầu của con.

• Nếu không thỏa thuận được, Tòa án sẽ quyết định dựa trên chứng cứ về thu nhập, chi phí sinh hoạt và quyền lợi của con.

4. Hình thức cấp dưỡng

• Có thể cấp dưỡng hàng tháng, hàng quý, nửa năm, hàng năm hoặc một lần.

• Trường hợp đặc biệt, nếu người có nghĩa vụ không có khả năng đóng góp định kỳ, có thể thỏa thuận hoặc Tòa án quyết định cấp dưỡng một lần bằng tài sản hoặc khoản tiền nhất định.

5. Điều chỉnh mức cấp dưỡng

• Trong thực tế, thu nhập và nhu cầu của con có thể thay đổi theo thời gian.

• Khi có căn cứ, mức cấp dưỡng có thể được yêu cầu thay đổi (tăng hoặc giảm). Ví dụ:

  • Khi con lớn hơn, nhu cầu học tập và chi phí tăng lên → có thể yêu cầu tăng mức cấp dưỡng.

  • Khi người cấp dưỡng mất việc làm, thu nhập giảm mạnh → có thể yêu cầu giảm mức cấp dưỡng.

👉 Như vậy, mức cấp dưỡng không có con số cố định cho tất cả, mà phải tính đến cả nhu cầu sống của con và khả năng thực tế của cha/mẹ.
Nếu có tranh chấp, Tòa án sẽ là cơ quan quyết định cuối cùng.

Thừa kế đất đai không di chúc – Chia theo 4 hàng thừa kế

IV. Hậu quả pháp lý khi trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng

Nghĩa vụ cấp dưỡng cho con sau ly hôn là nghĩa vụ bắt buộc theo luật định, không phụ thuộc vào mong muốn chủ quan của cha hoặc mẹ. Việc cố tình trốn tránh, không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ có thể dẫn đến nhiều hậu quả pháp lý nghiêm trọng:

1. Buộc thi hành theo bản án, quyết định của Tòa án

• Nếu người có nghĩa vụ cấp dưỡng không tự nguyện thực hiện, người trực tiếp nuôi con có quyền gửi đơn yêu cầu Cơ quan thi hành án dân sự cưỡng chế thi hành.

• Các biện pháp cưỡng chế có thể bao gồm: khấu trừ lương, phong tỏa tài khoản ngân hàng, kê biên tài sản… để đảm bảo việc cấp dưỡng cho con.

2. Xử phạt vi phạm hành chính

• Theo Nghị định 144/2021/NĐ-CP, hành vi trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 – 10.000.000 đồng.

• Ngoài ra, người vi phạm còn buộc phải thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng theo quy định.

3. Bị hạn chế một số quyền đối với con

• Người không thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng có thể bị Tòa án xem xét hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con (Điều 85 Luật HN&GĐ 2014).

• Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến mối quan hệ cha/mẹ – con, cũng như quyền lợi của người vi phạm trong các vấn đề nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục con.

4. Trách nhiệm hình sự nếu vi phạm nghiêm trọng

• Nếu việc trốn tránh cấp dưỡng gây hậu quả nghiêm trọng, hoặc đã bị xử phạt hành chính mà vẫn tái phạm, người vi phạm có thể bị xử lý về Tội từ chối hoặc trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng theo Điều 186 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017).

• Hình phạt có thể là:

  • Cảnh cáo,

  • Phạt cải tạo không giam giữ đến 2 năm,

  • Hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm.

5. Ảnh hưởng uy tín và mối quan hệ xã hội

• Ngoài hậu quả pháp lý, việc không cấp dưỡng còn ảnh hưởng đến danh dự, uy tín, nhân phẩm của người vi phạm trước cộng đồng, cơ quan, gia đình hai bên.

• Quan trọng hơn, hành vi này gây tổn thương nghiêm trọng đến tâm lý, tình cảm của chính người con – đối tượng cần được bảo vệ nhất.

👉 Như vậy, nghĩa vụ cấp dưỡng không chỉ là trách nhiệm pháp lý mà còn là đạo đức, tình cảm của cha mẹ dành cho con. Việc trốn tránh cấp dưỡng vừa bị xử lý nghiêm theo pháp luật, vừa để lại hậu quả tiêu cực lâu dài cho cả người vi phạm và con cái.

VI. Lời khuyên từ Luật Tâm Đức

• Người trực tiếp nuôi con nên lưu giữ đầy đủ bản án, quyết định của Tòa về nghĩa vụ cấp dưỡng để làm căn cứ yêu cầu thi hành án.

• Nếu bên cấp dưỡng chậm trễ, có thể làm đơn yêu cầu cơ quan thi hành án dân sự can thiệp.

• Người có nghĩa vụ cấp dưỡng nên thực hiện nghiêm túc để tránh hậu quả pháp lý và giữ mối quan hệ tốt đẹp với con.

Hỏi – Đáp về nghĩa vụ cấp dưỡng sau ly hôn

1. Nếu cha/mẹ không có thu nhập ổn định thì có phải cấp dưỡng không?
Có. Dù thu nhập không ổn định, cha hoặc mẹ vẫn phải cấp dưỡng cho con theo khả năng thực tế của mình. Tòa án có thể xem xét điều kiện kinh tế để quyết định mức cấp dưỡng phù hợp.

2. Có thể thỏa thuận thay đổi mức cấp dưỡng sau ly hôn không?
Có. Khi hoàn cảnh của người cấp dưỡng hoặc nhu cầu của con thay đổi (ví dụ: con đi học đại học, chi phí tăng cao), cha mẹ có quyền thỏa thuận lại mức cấp dưỡng. Nếu không thỏa thuận được, một bên có thể yêu cầu Tòa án điều chỉnh.

3. Người trực tiếp nuôi con có thể từ chối nhận cấp dưỡng không?
Không. Cấp dưỡng là quyền lợi của con, không phải của cha/mẹ trực tiếp nuôi. Vì vậy, cha/mẹ nuôi con không có quyền từ chối thay cho con.

4. Khi nào nghĩa vụ cấp dưỡng chấm dứt?
Nghĩa vụ cấp dưỡng chấm dứt khi con:

• Đủ 18 tuổi và có khả năng lao động, tự nuôi sống bản thân.

• Được nhận làm con nuôi hợp pháp.

• Hoặc trong một số trường hợp đặc biệt do Tòa án quyết định.

5. Nếu người có nghĩa vụ cấp dưỡng cố tình trốn tránh thì xử lý thế nào?
Người cố tình trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng có thể bị:

• Cưỡng chế thi hành án dân sự.

• Xử phạt vi phạm hành chính.

• Truy cứu trách nhiệm hình sự về tội “từ chối hoặc trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng” theo Bộ luật Hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng.